Sign in to follow this  
Deeq A.

Wararkii ugu dambeeyey ee kiiska dacwada ka dhanka ah Imaaraadka ee ka socda ICJ

Recommended Posts

Deeq A.   

Khartoum (Caasimada Online) – Suudaan ayaa Khamiistii u sheegtay Maxkamadda Caalamiga ah ee Cadaaladda (ICJ) in Imaaraadka Carabta uu yahay “xoogga kaxeeya” ee ka dambeeya xasuuqa ay ka wado Darfur kooxda fallaagada ah ee dagaalka kula jirta ciidanka dowladda, taas oo ay ku eedeysay in Imaaraadku taageero siinayo.

Khartuum ayaa dacwad ka dhan ah Imaaraadka hor geysay ICJ, iyadoo ku eedeysay inuu door ku leeyahay xasuuqa lagula kacayo beesha Masalit, iyada oo la adeegsanayo taageerada loo fidiyo ciidanka Rapid Support Forces (RSF) ee dagaalka kula jiray ciidamada qaranka tan iyo 2023.

Imaaraadka ayaa si adag u beeniyay inuu taageero siiyo RSF, wuxuuna ku tilmaamay dacwadda Suudaan “riwaayad siyaasadeed” oo carqaladaynaysa dadaallada lagu doonayo in lagu soo afjaro dagaalka ay ku dhinteen tobannaan kun oo qof.

Markii uu furayay dacwadda, wasiirka caddaaladda ku meel gaarka ah ee Suudaan, Muawia Osman, ayaa maxkamadda u sheegay in “xasuuqa socda aanu suuragal noqon lahayn la’aanta kaalmada Imaaraadka, oo ay ku jirto dirista hubka lagu taageerayo RSF.”

“Taageerada tooska ah ee Imaaraadku siiyo RSF—oo ay ku jirto sahayda hubka iyo kaalmooyin kale—waxay ahayd, welina tahay, xoogga ugu weyn ee kaxeeya xasuuqa hadda socda. Waxaa ka mid ah falal ay ka mid yihiin dil, kufsi, barakicin khasab ah, iyo dhac hantiyadeed,” ayuu yiri Osman.

Suudaan waxay maxkamadda ka codsatay in ay amarto Imaaraadka inuu joojiyo taageerada la tuhunsan yahay ee RSF, isla markaana bixiyo magdhow buuxa oo ay ku jiraan lacago la siiyo dhibbanayaasha dagaalka.

Balse Reem Ketait, oo ah mas’uul sare oo u hadashay Imaaraadka, ayaa sheegtay in dacwadda Suudaan ay tahay “adeegsi qaldan oo xad-dhaaf ah oo lagu sameeyay hay’ad caalami ah oo sumcad leh,” isla markaana ay tahay dacwad “aan wax sal ah ku lahayn sharciga ama xaqiiqada.”

“Suudaan waxa ay hadda u baahan tahay ma aha riwaayad siyaasadeed, balse waa xabbad-joojin degdeg ah iyo ballanqaad dhab ah oo labada dhinac ee dirirta ku lugta leh ay kaga go’an tahay wadahadal nabadeed,” ayay tiri Ketait oo war-saxaafadeed soo saartay.

Dacwaddan ayaa timid maalin un kaddib markii Mareykanka iyo Sacuudi Carabiya ay ugu baaqeen ciidamada dowladda iyo kuwa RSF in ay dib u bilaabaan wadahadallo nabadeed oo lagu xallinayo colaadda dalka.

‘Dacwad si cad loo dhisay’

Khubarada sharciga caalamiga ah ayaa ka digay in dacwadda Suudaan ay halis ugu jirto in ay ku burburto sababo la xiriira awoodda maxkamaddu u leedahay inay dhageysato.

Markii Imaaraadka uu saxiixay Heshiiska Xasuuqa (Genocide Convention) sanadkii 2005, wuxuu ku daray reservation—ama diidmo gaar ah—oo la xiriirta qodob muhiim ah oo u oggolaanaya dowladaha xubnaha ka ah in ay is dacweeyaan ICJ.

Michael Becker, oo ah khabiir ku takhasusay sharciga caalamiga ah kana tirsan Trinity College ee Dublin, ayaa ku qoray maqaal uu u diray mareegta Opinio Juris in dacwadda Suudaan ay taabanayso “su’aalo muhiim ah.”

“Sida laga filan karo, maadaama Imaaraadku uu sameeyay reservation ku saabsan Qodobka IX markuu saxiixay heshiiska 2005, Maxkamaddu waxay u badan tahay in ay go’aamiso inaysan awood u lahayn dhageysiga murankan,” ayuu Becker qoray.

Suudaan waxay ku doodday in diidmada Imaaraadka ay si toos ah uga hor imanayso ujeeddada guud ee Heshiiska Xasuuqa, kaas oo diiradda saarayay mas’uuliyadda caalamiga ah ee ka hortagga dambiyada ugu xun ee bani’aadantinimada.

Go’aannada ICJ, oo dhageysta murannada dowladaha u dhexeeya, waa kama dambays, waana qasab in la fuliyo. Hase yeeshee, maxkamaddu ma hayso awood ay ku dhaqan geliso amarradeeda.

Tusaale ahaan, ICJ waxay horey ugu amartay Ruushka inuu joojiyo duullaanka Ukraine, balse amarkaasi lama fulin.

“Waxaan maxkamadda horteeda keennay dacwad aad iyo aad u cad,” ayuu yiri wasiir Osman isagoo la hadlayay warbaahinta hortiisa Qasriga Nabadda ee magaalada Hague, halkaas oo ay ICJ fadhigeedu yahay.

“Anaga oo aaminsan, haddii aysan jirin taageerada Imaaraadka, dhammaan xadgudubyada ka dhanka ah heshiiska xasuuqa lama arki lahayn,” ayuu ku daray.

Share this post


Link to post
Share on other sites
Sign in to follow this