Maamulka Trump oo isku khilaafsan xiritaanka safaarada Mareykanka ee Muqdisho

[Deeq A.]

Washington (Caasimada Online) – Guulo dhowaan ah oo ay ka gaareen falaagada Islaamiga ah ee Soomaaliya ayaa sababay in qaar ka mid ah saraakiisha Wasaaradda Arrimaha Dibadda ee Mareykanka ay soo jeediyaan in la xiro safaaradda Mareykanka ee Muqdisho, isla markaana laga daadgureeyo inta badan shaqaalaha, si looga hortago khataraha amni, sida ay sheegeen ilo-wareedyo xog-ogaal u ah wadahadallada gudaha oo la hadlay New York Times.

Hase yeeshee, masuuliyiin kale oo ka tirsan maamulka Trump, gaar ahaan kuwa ka tirsan Golaha Amniga Qaranka, ayaa ka digaya in xiritaanka safaaradda uu dhaawici karo kalsoonida lagu qabo dowladda dhexe ee Soomaaliya, isla markaana uu sababi karo burbur degdeg ah. Taa bedelkeeda, waxay taageersan yihiin in la kordhiyo howlgallada Mareykanka ee Soomaaliya si loogu sii xoojiyo dagaalka lagula jiro kooxda Al Shabaab, sida ay sheegeen ilo-wareedyada.

Doodaha is khilaafsan waxaa hurinaya xusuusta dhacdooyin xanuun badan oo hore u dhacay, sida weerarkii 2012 ee koox Islaami ah ku qabsatay xarunta Mareykanka ee Benghazi, Liibiya, iyo burburkii lama filaanka ahaa ee xukuumaddii Afghanistan xilligii ciidamada Mareykanka ay ka baxayeen dalkaas sannadkii 2021.

Tani waxay sidoo kale muujinaysaa caqabadda ballaaran ee hortaagan maamulka Trump marka uu dejinayo istiraatiijiyadda siyaasadda Mareykanka ee Soomaaliya — dal ay hareeyeen khilaafaadyo qabiil iyo kala dambeyn la’aan, halkaas oo Mareykanku muddo labaatan sano ku dhow ku waday dagaal xadidan oo ka dhan ah argagixisada, balse horumar muuqda aan laga gaarin.

Arrintan ayaa u muuqata inay iska hor keenayso la-taliyaha sare ee Madaxweynaha ee la-dagaalanka argagixisada, Sebastian Gorka — oo taageersan in si adag loo wajaho kooxaha Islaamiyiinta ah — iyo xubno kale oo xag-jir ah oo ka tirsan isbahaysiga siyaasadeed ee Trump, kuwaas oo ka soo horjeeda dagaallada “aan dhammaan” ee bilowday kadib weeraradii 11-kii September 2001, kuna dooda in Soomaaliya aysan ahayn mid dan weyn ugu fadhida Mareykanka.

Toddobaadkii hore, Gorka ayaa shir isugu yeeray saraakiil ka kala socota hay’adaha dowladda ee ay khuseyso, si looga arrinsado jihada siyaasadda Mareykanka ee Soomaaliya, sida ay sheegeen mas’uuliyiin xog ogaal u ah wada-hadalladaas, kuwaas oo codsaday inaan magacyadooda la shaacin maadaama arrintu tahay mid xasaasi ah. Shirkaas ayaa la sheegay inuu ku dhammaaday iyadoo aan la gaarin go’aan rasmi ah.

Dowladihii Mareykanka ee kala dambeeyay ayaa raacay siyaasad ku qotonta taageeridda dowladda dhexe ee Soomaaliya, iyagoo tababar iyo qalab u fidinayay unugyada gaarka ah ee Danab, sidoo kalena adeegsanaya diyaarado aan duuliye lahayn si ay u siiyaan taageero cirka ah marka ay la dagaallamayaan kooxda Al-Shabaab oo xiriir la leh Al Qaacida.

Siyaasaddan ayaa loogu talagalay in ay dhidib u dhigto awoodda dowladda Soomaaliya si ay mustaqbalka u sugi karto ammaankeeda. Laakiin, sida dhacday meelo kale oo ay ka mid tahay Afghanistan, yoolkaasi wali ma rumoobin.

Xaaladdu waxay kasii dartay warar sheegaya in qaar ka mid ah ciidamada Soomaaliya aysan dagaalka u istaagin, iyo in Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud lagu eedeeyay inuu ka leexday taageerayaal ka tirsan beelaha mucaaradka iyo xitaa kuwa garabkiisa taagnaa.

Golaha Amniga Qaranka iyo Wasaaradda Difaaca Mareykanka ayaan ka jawaabin codsiyo falcelin ah oo arrintan la xiriira.

Afhayeen u hadlay Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa Arbacadii sheegay in safaaradda Mareykanka ee Muqdisho ay “si buuxda u shaqeyneyso” isla markaana wasaaraddu ay “si joogto ah u qiimeyso ugana falceliso xogaha la xiriira khataraha, iyadoo la waafajinayo tallaabooyinka ammaanka iyo howlgalka.”

Maureen Farrell, oo horey u ahayd masuulka siyaasadda Afrika ee Wasaaradda Difaaca xilligii maamulka Biden, ayaa sheegtay in Al-Shabaab aan lagu jabin karin kaliya awood milatari. Waxay ku talisay in Mareykanku diiradda saaro xubnaha xagjirka ah ee halista leh, iyadoo lagu dadaalayo in inta kale ee kooxda lagu qanciyo wadahadal siyaasadeed.

“Haddii aan ka fekerayno in aan yareyno joogitaankeenna, waa in aan ka faa’iideysanaa fursaddaas si aan cadaadis ugu saarno horumar dhab ah oo lagu gaaro himilooyinkeenna,” ayay tiri Farrell, oo haatan ah madaxweyne ku xigeen ka tirsan shirkadda la-talinta amniga ee Valar Solutions. “Waa fursad naadir ah oo aan si daacad ah u sheegan karno in aan diyaar u nahay in aan baxno haddii isbedello la taaban karo aan la helin.”

Muddadii ugu badneyd ee xukunkiisa hore, Madaxweyne Trump wuxuu xoojiyay howlgalka milatari ee Mareykanka ee Soomaaliya, isagoo ka qaaday xayiraado xilligii Obama la saaray duqeymaha. Balse toddobaadyadii ugu dambeysay ee xafiiskiisa, wuxuu si lama filaan ah u amray in inta badan ciidamada laga saaro Soomaaliya, marka laga reebo tiro yar oo ilaalinaysa safaaradda.

Ciidamadii ayaa dib loogu daabulay Kenya iyo Jabuuti, hase yeeshee si wareegto ah loogu soo celinayay gudaha Soomaaliya si ay u taageeraan ciidamada Soomaaliya ee Mareykanku tababaray. Sannadkii 2022, kadib markii hoggaanka milatariga ay sheegeen in gelitaanka iyo ka bixitaanka dalka uu khatar yahay, Madaxweyne Joe Biden ayaa oggolaaday in ciidamada Mareykanka dib loogu celiyo joogitaan rasmi ah gudaha Soomaaliya.

Waxaa haatan gudaha Soomaaliya ku sugan 500 ilaa 600 oo askari Mareykan ah, sida uu sheegay Taliska AFRICOM. Maamulka cusubna wuxuu fuliyay dhowr duqeyn oo ka dhan ah xubno ka tirsan kooxda Daacish oo ku sugan waqooyiga dalka.

Toddobaadyadii la soo dhaafay, guulo dagaal oo ay gaareen Al-Shabaab ayaa keenay in kooxda ay ku soo dhowaato magaalada Muqdisho, taas oo keentay walaac ku saabsan ammaanka safaaradda Mareykanka — xarun si weyn loo ilaaliyo oo ku taalla gudaha garoonka diyaaradaha. Roobabkii xilli roobaadka ayaa hakiyay dagaalka, taas oo bixisay waqti dheeraad ah.

Omar Mahmood, falanqeeye sare oo ka tirsan Hay’adda Crisis Group una qaabilsan Soomaaliya iyo Geeska Afrika, ayaa sheegay in weerarradii ay Al-Shabaab bilaabeen dabayaaqadii Febraayo ay si lama filaan ah ugu dhaceen dowladda, taas oo keentay in kooxda ay dib u qabsato qaar ka mid ah tuulooyin ay horey u weysay laba sano kahor. Si kastaba, wuxuu sheegay in guulaha la sheegayo ay yihiin kuwo la buunbuuniyay, isla markaana kooxda aysan hadda u muuqan inay Muqdisho bartilmaameedsanayso.

“Dowladdu si dhab ah ayay ula tacaaleysaa xaaladda – ciidamadii dhawaan la tababaray ma aysan la falgelin dagaalka si wanaagsan, siyaasadduna si xun ayay u kala firdhan tahay – balse cabsi laga qabo in Muqdisho la qabsado waa mid si weyn loo buunbuuniyay,” ayuu ku yiri email. “Tani waa wax ku caadi ah Soomaaliya, gaar ahaan dhexdeeda saaxiibada caalamiga ah, in marka ay wax yar qaldamaan, ay dadku si degdeg ah ugu rido cabsi iyo saadaal xun.”

Si kastaba, qaar ka mid ah saraakiisha Wasaaradda Arrimaha Dibadda ayaa wali taageersan in safaaradda la xiro, lagana daadgureeyo shaqaalaha si nidaamsan, si looga fogaado baahi degdeg ah oo lagu sameeyo howlgal samatabixin, sida tii ka dhacday garoonka diyaaradaha ee Kabul, Afghanistan, bishii Agoosto 2021.

Waxaa kale oo jirta cadaadis lagu saarayo Wasaaradda Arrimaha Dibadda in ay isku ururiso howlaheeda safaaradeed ee qaaradda Afrika. Sidaa darteed, ururinta shaqaalaha Mareykanka ee Soomaaliya meel kale oo Bariga Afrika ah, sida Kenya ama Jabuuti, ayaa u adeegaysa yoolka dhimista kharashaadka dowladda, sida ay sheegeen masuuliyiin arrinta ka warqabay.

Qaybo ka mid ah Soomaaliya ayaa si iskood ah isugu caleemo saaray maamullo madax-bannaan. Mid ka mid ah ikhtiyaarrada la tixgelinayo ayaa ah in qaar ka mid ah xarumaha iyo hantida Mareykanka la geeyo saldhig militari oo wakhtigii Soviet-ka laga dhisay Somaliland.

Madaxweyne Xasan Sheekh ayaa dhawaan u soo jeediyay maamulka Trump inuu la wareego saldhigyo ciidan iyo dekedo, oo ay ku jirto mid ku taalla Somaliland, inkastoo dowladda federaalka aysan maamul u lahayn dhulkaas, sida ay Reuters daabacday dabayaaqadii Maarso.

Shirkii toddobaadkii hore, Gorka ayaa la sheegay inuu si adag uga hor yimid fikradda ah in la yareeyo joogitaanka Mareykanka, isagoo ku dooday in aan la aqbali karin in Al-Shabaab ay dalka la wareegto, isla markaana soo jeediyay in la kordhiyo weerarada lagu beegsanayo dagaalyahanada kooxda.

Isbedel kasta wuxuu saameyn ku yeelan karaa xiriirka Mareykanka la leeyahay dalalka daneeya arrimaha Soomaaliya. Itoobiya, Imaaraadka Carabta, Turkiga, iyo Masar ayaa leh ciidamo ka qeyb qaata dagaalka ka dhanka ah Al-Shabaab, halka Kenya ay si toos ah u la kulantay weerarro ay kooxdaasi ka fulisay gudaha dalkooda.

Yaraynta howlgallada ayaa sidoo kale keeni karta su’aalo ku saabsan in hay’adda CIA ay sii wadi karto hawlaheeda gudaha Soomaaliya. Xusuusin ahaan, weerarkii Benghazi, kooxaha weerarka geystay waxay weerareen xarunta CIA-da ee ku taallay meel u dhow safaaradda Mareykanka.

Si kastaba ha ahaatee, dhammaan arrimahan waxay ku xiran yihiin go’aanka siyaasadeed ee Mareykanka ka qaadanayo Soomaaliya: in la sii wado siyaasadda hadda jirta si Al-Shabaab loo xakameeyo, in si weyn loo kordhiyo duqeymaha ka dhanka ah kooxda, ama in la yareeyo joogitaanka iyadoo la ilaalinayo awoodda lagu fulin karo weerarro fogfog oo lagu beegsanayo bartilmaameedyada argagixisada.

Qayb muhiim ah oo ka mid ah su’aashu waxay tahay: haddii Al-Shabaab ay la wareegto dhul ballaaran oo ka mid ah Soomaaliya, ma ku ekaan doonaan xukun gudaha ah, mise waxay bilaabi doonaan weerarro dibedda ah ama martigelin doonaan kooxo argagixiso ah oo sidaas sameeya?

Kooxda Al-Shabaab waxay ka dhalatay fowdadii siyaasadeed ee Soomaaliya bartamihii 2000-meeyadii, waxayna 2012-kii daacad u noqotay Al Qaacida. Qaar ka mid ah garabyadeeda ayaa weerarro ka fuliyay meel ka baxsan Soomaaliya, sida toogashadii 2013 ee ka dhacday xarunta Westgate Mall ee Nairobi, Kenya, iyo weerarkii 2020 ee lagu qaaday saldhig Mareykanka leeyahay oo ku yaalla Manda Bay, Kenya, kadib markii maamulka Trump uu kordhiyay duqeymaha.

Soomaaliya waxay ka soo horjeeddaa gacanka Cadan, dhinaca dalka Yemen, halkaas oo maamulka Trump uu kordhiyay duqeymaha ka dhanka ah Xuutiyiinta ay Iran taageerto, kuwaas oo khatar ku haya marin-biyoodka ganacsiga caalamiga ah ee Suez. Taliyaha Taliska AFRICOM, Gen. Michael E. Langley, ayaa toddobaadkii hore u sheegay Congress-ka in milatarigu uu si dhow ula socdo calaamado muujinaya xiriir suurtagal ah oo u dhexeeya Al-Shabaab iyo Xuutiyiinta.

Charlie Savage wuxuu wax ka qoraa arrimaha ammaanka qaranka iyo siyaasadda sharciga.

Eric Schmitt waa weriye ka tirsan The New York Times oo ku takhasusay arrimaha ammaanka qaranka, isaga oo si gaar ah diiradda u saara howlaha milatari ee Mareykanka iyo arrimaha la xiriira la-dagaallanka argagixisada ee dibadda. Wuxuu ku hawlanaa tabinta mowduucyadan muddo ka badan soddon sano.