Halka laga dhisayo xarunta dayax-gacmeedka Turkey ee Soomaaliya oo la ogaaday

[Deeq A.]

Muqdisho (Caasimada Online) – Dhaqdhaqaaq aan horay loo arag oo ay qabteen dayax-gacmeedyo sirdoon oo caalami ah ayaa laga dareemay xeebaha Soomaaliya, taas oo dhalisay walaac sii kordhaya oo ku saabsan barnaamijka hawada sare ee Turkiga ee si xawli ah u kobcaya.

Sida lagu sheegay warbixin kasoo baxday Intelligence Online, oo ah hay’ad sirdoon oo fadhigeedu yahay Faransiiska, dayax-gacmeedyo casri ah oo ay leeyihiin shirkadda Maraykanka ah ee Maxar, kooxda Faransiiska ah ee Airbus Defence and Space, iyo shirkadda Shiinaha ee Changguang Satellite Technology, ayaa si joogto ah ula socday laba goobood oo gaar ah oo ku yaalla gudaha Soomaaliya.

“Tirada badan ee sawirrada la qaaday” ayaa si cad u muujinaysa in dadaal xooggan lagu bixinayo la socodka dhaqdhaqaaqyada ka dhacaya goobahaas.

Falanqaynta Intelligence Online ayaa tilmaamaysa in mid ka mid ah goobahaas, oo ku taalla xeebta magaalada Kismaayo, loo maleynayo inuu yahay saldhig sahayda lagu kaydiyo.

Goobta labaad, oo ku taalla meel ku bannaanka Jamaame ee dhanka koonfur-bari balse xigta dhinaca xeebta, ayaa loo arkaa inay tahay halka laga dhisayo saldhigga hawada sare ee Turkiga – mashruuc uu Madaxweynaha Turkiga, Recep Tayyip Erdoğan, ku dhawaaqay bishii November ee la soo dhaafay.

Inkasta oo dowladdu ay dhowr toddobaad kadib si rasmi ah u xaqiijisay mashruuca, haddana lama sheegin faahfaahin ku saabsan halka ama goorta la dhisayo saldhigga. Intelligence Online waxay rumaysan tahay in kormeerayaashan caalamiga ah ay haatan iyagu si gaar ah u ogaadeen xogtaas.

Jamaame oo si gaar ah loola socdo

Kormeerka xooggan ee dayax-gacmeedyada caalamiga ah ay si gaar ah u diiradda saareen bannaanada Jamaame ayaa si weyn u muujinaya in halkaasi ay tahay goobta loo asteeyay saldhigga hawada sare ee Turkiga. Tani waxay la jaanqaadaysaa hadalkii Madaxweyne Erdoğan, waxayna dhalinaysaa su’aalo muhiim ah oo la xiriira saameynta istiraatiijiyadeed ee xarun noocaas ah ku yeelan karto Geeska Afrika oo ah gobol xasaasi ah.

Daba-galka joogtada ah ee ay sameeyeen quwadaha waaweyn ee dunida ayaa muujinaya heerka walaaca ay ka qabaan waxa Turkigu ka wado gobolka, iyo sida ay ugu baahan yihiin in si dhab ah loo fahmo ujeedada iyo qorshihiisa dhabta ah ee mashruuca.

Saldhigga dayax-gacmeedka ka sokow, Intelligence Online waxay sheegtay in yoolalka istiraatiijiyadeed ee Turkiga ay sidoo kale ku wajahanyihiin horumarinta awoodda difaaca. Sida lagu sheegay xogtii hore, Ankara waxay muujisay inay dooneyso saldhig madax-bannaan oo dayax-gacmeedyo laga tuuro oo ku dhow dhul-baraha.

Iyadoo Soomaaliya ay leedahay “muuqaal si toos ah ugu furan Badweynta Hindiya,” warbixintu waxay tilmaamaysaa in dalka uu yahay “goob istiraatiiji ah” oo ku habboon saldhig noocaas ah. Qorshahan ayaa la mid ah kan Talyaaniga oo raba inuu dib u furo saldhiggiisii hore ee Kenya, iyo xiisaha Sacuudigu ka qabo saldhigga Duqm ee dalka Cumaan.

Sidoo kale, warbixintu waxay xustay in Turkigu “uusan ku koobnayn oo keliya dhismaha saldhigga dayax-gacmeedka.” Ankara waxay sidoo kale raadineysaa “goob ku habboon oo ay ka dhisto xarun lagu tijaabiyo gantaallo waaweyn oo masaafado fog fog u duula.”

Dhismaha juqraafiyeed ee Turkiga ayaa ka dhigaya tijaabooyinkaasi kuwo adag in la sameeyo – waxaana si fudud ula socon kara quwado kale – maadaama gantaalladu ay u duuli karaan dhanka Badda Midhiterranean ama Badda Madow.

Dhanka kale, dhulka baaxadda leh ee Soomaaliya oo dad yari ku nool yihiin ayaa bixinaya jawi aad u habboon oo lagu sameeyo tijaabooyin noocaas ah, iyada oo laga fogaado meelaha si weyn loo deggan yahay, isla markaana laga yaabo inay yaraato indho-indheynta caalamiga ah marka la joogo marxaladaha ugu muhiimsan ee tijaabada.