Mashaariicda dib-u-dhiska ee Xasan Sheekh isku haleynayo

[Deeq A.]

Muqdisho (Caasimada Online) – Madaxweynaha Soomaaliya, Xasan Sheekh Maxamuud ayaa si xawli ah u wada hirgelinta mashaariic horumarineed oo ballaaran oo ku aaddan kaabeyaasha dhaqaalaha, si uu u xoojiyo taageerada siyaasadeed kahor doorashada madaxweynaha ee soo socota. Doorashadan oo la filayo in markii ugu horreysay taariikhda dalka ay noqoto mid qof iyo cod ah.

Si kastaba ha ahaatee, iyadoo wax ka yar laba sano ay ka harsan tahay doorashada la qorsheeyay, shaki ayaa ka taagan diyaar garowga farsamo iyo xasilloonida siyaasadeed ee dalka, taasoo keentay tuhun ku saabsan suurtagalnimada dib u dhigista doorashada.

Qaybo muhiim ah oo ka mid ah xoogagga siyaasadeed, oo ay ku jiraan dowlad-goboleedyada Puntland iyo Jubbaland—kuwaas oo si cad u diiday aqoonsiga dowladda federaalka ah ee Muqdisho—ayaa weli ka soo horjeeda dib-u-habaynta doorashada. Sidoo kale, xaaladda amni, gaar ahaan agagaarka Muqdisho, ayaa sii adkaynaysa diyaar garowga doorashada.

Dib u dhigidda doorashada waxay siin kartaa Madaxweyne Xasan Sheekh waqti dheeraad ah oo uu ku horumarin karo mashaariicda muhiimka ah ee kaabeyaasha dhaqaalaha, taasoo u sahlaysa inuu helo faa’iido siyaasadeed marka loo eego musharraxiinta kale, sida madaxweynihii hore Maxamed Cabdullaahi Farmaajo.

Tan iyo markii uu bishii December ee la soo dhaafay daah-furay mashruuca ballaaran ee “Muqdisho Cusub,” oo qiimihiisu dhan yahay $650 milyan, madaxweynuhu wuxuu si firfircoon ula macaamilayay saamilayda iyo la-hawlgalayaasha caalamiga ah ee Villa Somalia si uu u xoojiyo taageerada loona qeexo faahfaahinta mashruuca.

Mashaariicda kaabeyaasha dhaqaalaha

Mashaariicda ugu waaweyn waxaa ka mid ah dhismaha deked cusub oo laga qorsheynayo agagaarka Ceel-Macaan, oo qiyaastii 40 km waqooyi kaga beegan Muqdisho.

Goobtan istiraatiijiga ah, oo lagu xiri doonto Muqdisho iyada oo loo marayo waddo weyn oo cusub, waxaa sidoo kale lagu dari doonaa aag dhaqaale oo gaar ah oo ka tirsan Aagga Horumarinta Muqdisho (Mogadishu Development Zone).

Qiimeynta suurta-galnimada mashruucan waa la dhammeeyay, halka dhulkii lagu dhisi lahaa dekedda cusubna horey loo qoondeeyay.

Wadahadallo la xiriira mustaqbalka dekedda Muqdisho ee hadda jirta ayaa socda, iyadoo Itoobiya ay muujisay rabitaankeeda ah inay dib u cusboonaysiiso oo ballaariso dekedda si ay u hesho marin ka wanaagsan kan Badda Cas.

Ra’iisul Wasaaraha Itoobiya Abiy Ahmed ayaa arrintan si gaar ah ugala hadlay madaxda Soomaalida intii uu booqashada rasmiga ah ku joogay Muqdisho. Wadahadalladaas, oo ay qeyb ka yihiin mas’uuliyiin Itoobiyaan ah iyo xukuumadda Ra’iisul Wasaare Xamsa Cabdi Barre, ayaa weli socda.

Si kastaba ha ahaatee, isku xirnaanta dekedaha Soomaaliya iyo Itoobiya si ammaan ah oo wax ku ool ah ayaa weli ah caqabad, maadaama khataraha amni ee ka jira waddanka ay weli khatar badan yihiin.

Waxaa xusid mudan in horumarka laga sameynayo Ceel-Macaan uusan saameyn doonin dhismaha dekedda qoto dheer ee Hobyo, oo qiyaastii 500 km u jirta Muqdisho, mashruucaas oo ay gacanta ku hayso shirkadda Turkiga ah ee Metag.

Jabuuti, oo ah la-taliye rasmi ah oo Soomaaliya ka caawinaya arrimaha dekedaha, ayaa sidoo kale laga yaabaa inay saameyn ku yeelato qaab-dhismeedka maamul ee ugu dambeynta loo sameyn doono dekedda Hobyo.

Dowladda ayaa sidoo kale qorsheynaysa dhismaha garoon diyaaradeed oo caalami ah oo qayb ka ah mashruuca “Muqdisho Cusub.” Garoonkan cusub ayaa wax ka qaban doona caqabadaha amni iyo kaabeyaasha hadda jira, wuxuuna Muqdisho ka dhigi doonaa meel ku habboon shirkadaha duulimaadyada caalamiga ah.

Madaxweyne Xasan Sheekh, isagoo ku dayanayo guushii ay Qatar Airways ka gaartay horumarinta garoonka diyaaradaha Kigali ee Rwanda, ayaa bilaabay wada-hadallo uu la yeelanayo dowladda Qatar si loo xoojiyo xiriirka labada dal loona helo maalgelin dheeraad ah.

Soo noolaynta warshadaha suufka

Madaxweyne Xasan Sheekh wuxuu sidoo kale dadaal xoogan ku bixinayaa soo noolaynta warshadaha suufka ee Soomaaliya, kuwaas oo muujiyay rajo weyn sannadihii 1980-meeyadii, balse burburay kaddib dagaalkii sokeeye.

Warshadihii hore ee farsamaynta suufka ee Muqdisho, oo weli dhismo ahaan u adkeysan kara, ayaa dib loo hawlgelin karaa iyadoo laga faa’iideysanayo khibradda Turkiga oo caan ku ah farsamada dharka.

Si loo soo jiito maalgelinta caalamiga ah loona kordhiyo kalsoonida dhaqaale, Soomaaliya waxay si rasmi ah u bilowday geeddi-socodka xubinimo ee Bangiga Afrika ee Dhoofinta iyo Soo-dejinta (Afreximbank), iyadoo si rasmi ah u dhammaystirtay habraacyadii xubinimada bishii Maarso 24.

Soomaaliya oo hore u ahayd waddanka keliya ee Afrikaan ah oo aan xubin ka ahayn hay’addan muhiimka ah, waxay xubinimadeeda ku soo beegantay xilli Afreximbank uu bilaabay iskaashi cusub oo dhan $5 bilyan oo uu la yeeshay Arise IIP—oo uu hoggaamiyo ganacsadaha Hindiya ah Gagan Gupta—kaasoo diiradda saaraya horumarinta warshadaha dharka ee Afrika. Mashruucan wuxuu rajo weyn u leeyahay dib-u-soo nooleynta warshadaha suufka ee Soomaaliya.

Intaa waxaa dheer, aasaaska dhowaan la sameeyay ee Bangiga Horumarinta iyo Dib-u-dhiska Soomaaliya, oo la hagayo aqoonyahanno caalami ah, ayaa la filayaa inuu si weyn uga qayb qaato dadaallada dib-u-habaynta dhaqaalaha dalka.