Itoobiya iyo Eritrea oo cagta saaray waddadii dagaalka

[Deeq A.]

Addis-Ababa (Caasimada Online) – Xiisadda sii kordhaysa ee u dhaxeysa Ethiopia iyo Eritrea ayaa sare u qaaday cabsida laga qabo dagaal hor leh oo ka qarxa gobolka Geeska Afrika, taasoo keeni karta musiibo bani’aadannimo oo kale, sida ay ka digeen saraakiil ka tirsan gobolka xasillooni darrada ka taagan tahay ee Ethiopia.

Haddii labada dal ay dagaal toos ah galaan, waxay taasi dhabar-jab ku noqon doontaa heshiiskii nabadeed ee taariikhiga ahaa ee ay gaareen, kaasoo Ra’iisul Wasaare Abiy Ahmed ku helay abaal-marinta nabadda ee Nobel sanadkii 2019.

Sida ay sheegayaan falanqeeyayaal, dagaalku wuxuu sidoo kale keeni karaa in dalal kale oo gobolka ah ay ku lug yeeshaan.

Xiisaddan sii kululaanaysa waxay sii murjin kartaa xaaladda bani’aadannimo ee gobolka, iyadoo xayiraadaha gargaarka ay caqabad ku noqdeen dadaallada lagu caawinayo malaayiin qof oo ay saameeyeen colaadaha gudaha ka aloosan Sudan, Somalia iyo Ethiopia.

“Dagaal wuu qarxi karaa waqti kasta”

“Waqti kasta waxaa qarxi kara dagaal dhex mara Ethiopia iyo Eritrea,” ayuu General Tsadkan Gebretensae, oo ah madaxweyne ku-xigeenka maamulka kumeel gaarka ah ee Tigray, ku qoray wargeyska The Africa Report ee diiradda saara arrimaha Afrika, Isniintii.

Dagaalkii sokeeye ee ka dhacay Tigray intii u dhaxaysay 2020-2022, oo u dhexeeyay Tigray People’s Liberation Front (TPLF) iyo dowladda dhexe ee Ethiopia, wuxuu sababay dhimashada boqolaal kun oo qof.

Cabsi laga qabo dagaal cusub ayaa soo xoogeysatay kadib markii TPLF ay u kala jabtay laba garab sanadkii hore—mid hadda maamula Tigray oo taageero ka helaya dowladda federaalka Ethiopia iyo mid kale oo kasoo horjeeda.

Talaadadii, garabka mucaaradka ah, oo Tsadkan ku eedeeyay inuu xiriir la leeyahay Eritrea, ayaa la wareegay magaalada waqooyiga ku taalla ee Adigrat.

Hoggaamiyaha maamulka kumeel gaarka ah ee Tigray, Getachew Reda, ayaa dhankiisa dowladda Ethiopia ka codsaday gargaar ka dhan ah mucaaradka, kuwaasoo beeniyay inay xidhiidh la leeyihiin Eritrea.

“Xiriirka Ethiopia iyo Eritrea aad buu u xumaaday,” ayuu Getachew ka sheegay shir jaraa’id Isniintii. “Waxa aan aad uga walwalsanahay waa in shacabka Tigray mar kale noqdaan dhibbanayaal dagaal aysan aaminsaneyn.”

“Dabka diyaarsan, oo shiditaan u baahan”

Dowladda federaalka Ethiopia weli kama aysan hadlin xiisadda sii xumaanaysa. Dhanka kale, wasiirka warfaafinta Eritrea wuxuu hadallada Tsadkan ku tilmaamay “xaalad dagaal-ooge lagu sifoobay.”

Si kastaba ha ahaatee, Eritrea waxay bishii Febraayo bilowday abaabul ciidan oo ballaaran, sida uu sheegay ururka xuquuqda aadanaha ee UK-based Human Rights Concern – Eritrea.

Sidoo kale, Ethiopia waxay dhawaan ciidamo u dirtay xadka Eritrea, sida ay Reuters u xaqiijiyeen laba ilo diblomaasiyadeed iyo laba mas’uul oo Tigray ah, kuwaasoo codsaday in magacyadooda la qariyo sababo la xiriira xasaasiyadda arrinta.

Reuters ma xaqiijin karto si madax-bannaan dhacdooyinkan. Afhayeenada dowladaha Ethiopia iyo Eritrea kama jawaabin codsiyo laga weydiiyay arrinta.

Diblomaasiyiinta hore ee Mareykanka iyo Midowga Yurub ee gobolka, Payton Knopf iyo Alexander Rondos, ayaa maqaal ay u qoreen majaladda Foreign Policy ku sheegay in halista dagaal cusub ay dhab tahay.

“Xaaladda siyaasadeed iyo tan amni ee Tigray waxay u muuqataa dab qabooban oo kaliya sugaya in la shido,” ayay qoreen.

Xiriir murugsan oo taariikhi ah

Xiriirka Ethiopia iyo Eritrea wuxuu muddo dheer ahaa mid murugsan. Eritrea waxay ka go’day Ethiopia sanadkii 1993 kadib dagaal 30 sano socday oo ay xorriyad ku dooneysay. Labada dal waxay mar kale galeen dagaal xuduudeed intii u dhaxaysay 1998-2000.

Xiriirkoodu wuxuu si rasmi ah u ahaa mid dagaal ah ilaa 2018, markaasoo Abiy Ahmed iyo Madaxweynaha Eritrea Isaias Afwerki ay gaareen heshiis nabadeed. Ciidamada Eritrea ayaa xitaa garab siiyay dowladda federaalka Ethiopia intii uu socday dagaalkii Tigray.

Balse, ka saarista Eritrea ee wada-hadalladii nabadeed ee xigay ayaa markale xiisadda sare u qaaday.

Mas’uuliyiinta Eritrea waxay si adag uga jawaabeen hadallo uu Abiy Ahmed jeedinayay tan iyo 2023, oo uu ku sheegay in Ethiopia, oo aan badda lahayn, ay xaq u leedahay marin badeed, taasoo falanqeeyayaal qaar u arkeen farriin xambaarsan hanjabaad ciidan oo ka dhan ah Eritrea, oo ku taalla Badda Cas.

Bishii Oktoobar ee la soo dhaafay, Eritrea—oo ah dal xukun adag leh oo go’doonsan—waxay heshiis amni la saxiixatay Masar iyo Soomaaliya, arrin loo fasiray in ay uga gol leedahay in ay Ethiopia ka hortagto haddii ay isku daydo ballaarin dhuleed.

The post Itoobiya iyo Eritrea oo cagta saaray waddadii dagaalka appeared first on Caasimada Online.