Weerarada qarsoodiga ah ee Imaaraadku ka wado Somalia

[Deeq A.]

Boosaaso (Caasimada Online) – Mareykanka ayaa 1-dii Febraayo qaaday ugu yaraan lix duqeyn oo ka dhan ah kooxda Daacish ee ka howlgasha buuraleyda Puntland, iyagoo taageeraya dagaalka ay ciidamada maamulkaasi kula jiraan kooxda.

Puntland ayaa si degdeg ah u soo saartay bayaan ay ku bogaadinayso duqeymahaas, waxaana ay sidoo kale u mahadcelisay xulafo aan horey loo filayn—Imaaraadka Carabta.

Duqeymihii ugu dambeeyay ee Mareykanka ka fuliyay waqooyiga Soomaaliya waxay sii xoojinayaan howlgalladii horey loogu bartay ee ka dhanka ah Daacish. Bishii May 2024, Mareykanku wuxuu duqeyn drone ah ku dilay ugu yaraan saddex dagaalyahan oo ka tirsan Daacish-Soomaaliya gudaha Buuraleyda Cal Miskaat, oo dhanka koonfureed kaga beegan magaalada Boosaaso.

Sidoo kale, bishii Janaayo 2023, Mareykanku wuxuu howlgal gaar ah ku dilay Bilal al-Sudani, oo ahaa hoggaamiye sare oo ka tirsan Daacish-Soomaaliya, howlgalkaas oo laga fuliyay isla buuraleydaas.

Guud ahaan, Mareykanka waa dal horey uga fuliyay Soomaaliya duqeymo badan, iyadoo laga diiwaangeliyay ugu yaraan 277 weerar cirka ah tan iyo 2007, sida laga soo xigtay Long War Journal. Si kastaba ha ahaatee, inta badan howlgalladan waxay beegsadeen Al-Shabaab, oo ah garabka Al-Qaacida ee Soomaaliya, halka Daacish ay dhowaan noqotay bartilmaameed cusub.

Imaaraadka Carabta iyo duqeymaha Puntland

Arrinta sida gaarka ah loola yaabay waxay ahayd xaqiijinta duqeymo ay fuliyeen Imaaraadka Carabta. Inkasta oo Imaaraadku uu si qarsoodi ah u fuliyo howlgalladiisa marka la barbardhigo Mareykanka, haddana waxaa la rumeysan yahay in uu sanadkan gudihiisa fuliyay ugu yaraan laba weerar cirka ah, gudaha Puntland.

2-dii Janaayo, duqeyn cirka ah ayaa lala beegsaday saldhigyo Daacish ku leedahay Buuraleyda Cal Miskaat, xilli Puntland ay bilaabaysay dagaal ka dhan ah kooxda. Inkasta oo warbaahinta badankeed u maleeyeen in Mareykanku ka dambeeyay weerarkaasi, haddana lama xaqiijin, taasoo keentay in la tuhmo in Imaaraadku uu fuliyey.

4-tii Febraayo, duqeymo kale ayaa laga fuliyay Togga Jacayl, oo isla buuraleyda Puntland ka tirsan. Mareykanku weli ma sheegan weerarradan, taasoo sare u qaaday tuhunka ah in Imaaraadku ka dambeeyay.

Tani ma ahan markii ugu horreysay ee Imaaraadku duqeymo ka fuliyaan Soomaaliya. Waxaa la aaminsan yahay in Imaaraadku qaaday duqeyntiisii ugu horreysay bishii Juun 2023, markaasoo uu beegsaday xarumo ay Al-Shabaab ku leeyihiin gobolka Galguduud.

Sidoo kale, duqeyn kale oo aan la sheegan oo ka dhacday Buuraleyda Cal Miskaat bishii May 2024 ayaa loo maleynayaa inay aheyd mid uu fuliyay Imaaraadka.

Xiriirka militari ee Puntland iyo Imaaraadka

Imaaraadka Carabta waxa uu muddo dheer xiriir militari la lahaa Puntland, gaar ahaan dhismaha hay’adaha amniga. Sanadkii 2010, Imaaraadku wuxuu gacan ka geystay aasaaska Ciidanka Ilaalada Badda Puntland (PMPF), oo ah hay’ad amni oo muhiim u ah gobolka.

Tan iyo markaas, Imaaraadku waxa uu noqday maalgeliyaha ugu weyn ee PMPF, isagoo bixiya tababar, qalab, iyo taageero dhaqaale. Waxaa la rumeysan yahay in ku dhowaad 200 askari oo Imaaraati ah ay ku sugan yihiin saldhig PMPF ku leeyahay Boosaaso.

Marka laga soo tago Puntland, Imaaraadku waxa uu si toos ah uga taageeray Soomaaliya dhismaha ciidamo kala duwan, isagoo tababar siiyay cutubyo militari oo ka howlgala Muqdisho. Waxay sidoo kale tababarayaan ciidamada Soomaaliya ee ku sugan Eritrea, Uganda, iyo Itoobiya.

Xarun uu Imaaraadku ku leeyahay Muqdisho ayaa sanadkii hore lagu beegsaday weerar uu fuliyay xubin ka tirsan Al-Shabaab, kaasoo la sheegay inuu si dhuumaaleysi ah uga mid noqday barnaamijka tababarka.

Waxaa sidoo kale la soo warinayaa in Imaaraadku siiyo taageero militari ciidamada Jubbaland, oo ah maamul goboleed ka tirsan Soomaaliya.

Imaaraadka iyo weerarrada cirka ee dibadda

Weerarrada Imaaraadka ee Puntland waxay la jaanqaadayaan siyaasadahooda militari ee dibadda. Sanadihii la soo dhaafay, Imaaraadku wuxuu fuliyay duqeymo cirka ah oo ka dhacay:

Yemen, halkaas oo ay taageereen howlgalka Sacuudiga ee ka dhanka ah Xuutiyiinta. Liibiya, halkaas oo ay taageereen General Khalifa Haftar, iyo Sudan, halkaas oo ay bixiyeen taageero cirka ah iyo sahay ciidan oo ay siiyeen Rapid Support Forces (RSF).

Iyadoo Puntland ay sii waddo howlgallada ka dhanka ah Daacish, waxaa suurtagal ah in duqeymo hor leh ay dhacaan maalmaha ama toddobaadyada soo socda. Mareykanku wuxuu caan ku yahay in uu si cad uga hadlo howlgalladiisa noocan ah, halka Imaaraadku ay u badan tahay in ay sii wadaan howlahooda si qarsoodi ah.