Warbixin naxdin leh: 71,000 qof oo ku dhintay Soomaaliya 2022-2024 + Sababta

[Deeq A.]

Muqdisho (Caasimada Online) – Warbixin naxdin leh oo ay soo saareen Wasaaradda Caafimaadka Federaalka ee Soomaaliya, UNICEF iyo Hay’adda Caafimaadka Adduunka (WHO) ayaa lagu qiyaasay in 71,100 qof ay u dhinteen intii u dhaxaysay Janaayo 2022 iyo Juun 2024 taasoo ka dhalatay abaaraha daran ee ku dhuftay qaybo badan oo ka mid ah Soomaaliya sanadkii 2022.

Warbixintan oo loogu magac daray “Aragti ilaa Ficil: Warbixin ku Saabsan Qaababka Dhimashada ee Soomaaliya”, ayaa sidoo kale lagu xusay in qiyaastii 40 boqolkiiba dhimashadan lagu qiyaasay inay ka dhex dhacday carruurta da’doodu ka yar tahay shan sano. Abaartu waxay saamaysay 7.9 milyan oo qof – ku dhawaad kala bar dadweynaha dalka – waxayna dalka gaarsiisay qarka macaluul.

Sida lagu sheegay daraasaddan, dhimashada ugu badan waxay ka dhacday gobollada koonfurta-bartamaha Soomaaliya, oo ay ku jiraan Banaadir, Bay, iyo Shabeellaha Hoose. Si kastaba ha ahaatee, inkastoo heerarka amni-darro cunto ay aad u sarreeyeen, haddana gobollada waqooyi-bari waxaa ka dhacay dhimasho aad u yar.

Iyadoo ay jireen dadaallo wadajir ah oo ay sameeyeen dowladda Soomaaliya iyo bahwadaagteeda gargaarka bani’aadamnimada, ayaa si dirqi ah looga hortagay macaluul, laakiin dalka waxaa soo gaaray khasaare nafeed oo aad u badan.

“Wasaaradeyda ahaan, waxaan diiradda saareynaa abuurista nidaam caafimaad oo xooggan oo adag kaasoo saldhig u ah bulsho caafimaad qabta oo horumarsan. Ujeeddada ugu weyn ee nidaamkan ayaa ah in si isku-dhafan loo gaarsiiyo adeegyada caafimaadka iyo nafaqada, heerka ugu hooseeya ee silsiladda adeeg-bixinta caafimaadka, si mudnaanta koowaad loo siiyo carruurta iyo haweenka nugul,” ayuu yiri Wasiirka Caafimaadka, Cali Xaaji Aadan Abuubakar, intii lagu guda jiray daah-furka warbixinta oo ka dhacday Muqdisho.

Daraasaddan waxaa soo saaray UNICEF iyo WHO, waxaana fuliyay Iskuulka Nadaafadda iyo Caafimaadka Kuleylaha ee London, Imperial College London, iyo Jaamacadda SIMAD ee Soomaaliya, iyadoo lagu cusbooneysiiyay warbixintii ugu horreysay ee la daabacay bishii Maarso 2023 taasoo lagu qiyaasay in 43,000 oo dhimasho dheeraad ah ay sabab u ahayd abaartii 2022.

“Natiijooyinka daraasaddan waxay muujinayaan saameynta qotoda dheer ee abaartii 2022-2024 ay ku yeelatay nolosha dadka Soomaaliyeed. Iyadoo in ka badan 70,000 oo qof ay dhinteen, oo u badnaa carruur, tani waa xasuusin cad oo ku saabsan baahida degdegga ah ee taageero joogto ah iyo dadaallada dhismaha adkeysiga ee Soomaaliya,” ayay tiri Wakiilka WHO ee Soomaaliya, Dr. Renee van De Weerdt Renhilde.

Ka-hortagga xaaladaha deg degga ah ee caafimaadka

Waxay intaa ku dartay in natiijooyinka daraasaddu ay hoosta ka xarriiqayaan muhiimadda ay leedahay xoojinta nidaamka ka-hortagga, diyaar-garowga, u-diyaar ahaanshaha iyo adkeysiga xaaladaha degdegga ah ee caafimaadka ee Soomaaliya si wax ku ool ah looga jawaabo xaaladaha degdegga ah loona siiyo daryeel joogto ah dadka u baahan.

“WHO waxay sii waddaa inay la shaqeyso dowladda Soomaaliya iyo bahwadaagteeda si loo xaqiijiyo in bulshooyinka aan kaliya laga ilaalin xilliyada dhibaatooyinka balse sidoo kale loo xoojiyo si ay uga soo kabtaan dhibaatooyinka mustaqbalka,” ayay xaqiijisay.

Daraasaddu waxay bixineysaa falanqeyn dib-u-eegis ah oo ku saabsan saameynta abaartu ku yeelatay dhimashada dadweynaha guud ahaan Soomaaliya, taasi oo u adeegta xasuusin ku saabsan saameynta ba’an ee isbeddelka cimiladu ku leeyahay qoysaska nugul ee dalka.

Dhanka kale, dalku wuxuu weli la daalaa-dhacayaa dhibaatooyinka soo noqnoqda ee ka dhasha dhacdooyinka cimilada sida abaaraha iyo fatahaadaha, sidoo kale isku dhacyada, amni-darrada, iyo cudurrada faafa ee sii kordhinaya baahiyaha bani’aadamnimo.

Khubarada ayaa saadaaliyay in amni-darrada cunto ee daran ay weli baahsan tahay, iyadoo 4.4 milyan oo qof la saadaalinayo inay la kulmaan heerar macaluuleed iyo 1.6 milyan oo carruur ah la filayo inay la ildaran yihiin nafaqo-darro daran sanadkan, taasoo gelinaysa khatar sare oo dhimasho iyo dib-u-dhac korriin joogto ah.

“Maadaama kheyraadka looga jawaabayo baahiyaha bani’aadamnimo ay noqdeen kuwo xaddidan, dowladda iyo bahwadaagteeda waa inay sii wadaan sahaminta maalgashi cusub si loo ballaariyo gaaritaanka adeegyada isku-dhafan ee nolosha lagu badbaadinayo, oo ay ku jiraan caafimaadka, nafaqada, biyaha iyo fayadhowrka. Iyadoo la tixgelinayo dabeecadda soo noqnoqoshada ee dhibaatooyinka cimilada, waa inaan sidoo kale kordhinnaa maalgashiga adkeysiga bulshada ee dhibaatooyinka mustaqbalka, ficilka ka hortagga ah iyo ka hortagga cudurrada faafa,” ayay tiri Wakiilka UNICEF Wafaa Saeed intii ay socotay munaasabadda oo sidoo kale uu ka soo qeyb galay Mudane George Conway, Ku-xigeenka Wakiilka Gaarka ah ee Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay iyo Isuduwaha Arrimaha Bani’aadamnimada.