Qodobada heshiiska Gaza: Israel oo guul-darro weyn la hoyatay kadib 14 bil oo kibir ah

[Deeq A.]

Doha (Caasimada Online) – Ra’iisul Wasaaraha Qatar, Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al Thani, ayaa Arbacadii ku dhawaaqay in Israa’iil iyo Xamaas ay ku heshiiyeen heshiis xabad-joojin ah oo ka kooban saddex weji, kaddib 15 bilood oo colaad ah. Warkan ayuu ka sheegay magaalada Doha.

Madaxweynaha la doortay ee Maraykanka Donald Trump ayaa bartiisa bulshada ku shaaciyay: “Waxaan heshiis u helnay dadka afduubka loo haysto ee Bariga Dhexe. Dhawaan ayaa la sii deyn doonaa.”

Sarkaal sare oo ka tirsan Xamaas ayaa Arbacadii heshiiska la wadaagay wargeyska Middle East Eye. Qoraalka heshiiska ayaa lagu sheegay in wejiga koowaad ee xabad-joojinta uu ku lug yeelan doono is-dhaafsiga maxaabiista iyo ku soo noqoshada “xasillooni waarta”, iyadoo ujeedadu tahay in la gaaro xabad-joojin rasmi ah.

Sida ku cad heshiiska, 33 qof oo Israa’iiliyiin ah oo lagu hayo Gaza ayaa la sii deyn doonaa qayb ka mid ah wejiga koowaad, oo ay ku jiraan sagaal qof oo xanuunsan ama dhaawac ah.

Israa’iil ayaa sii deyn doonta 1,000 Falastiiniyiin ah oo la xiray laga soo bilaabo 8 October 2023.

33-ka maxbuus ee la sii deynayo waxaa ku jiri doona dhowr nin oo da’doodu ka weyn tahay 50 sano. Waxaa lagu beddelan doonaa Falastiiniyiin xabsi daa’in ku xukuman oo hal maxbuus oo Israa’iili ah lagu beddelan doono 3 Falastiiniyiin ah, iyo Falastiiniyiin kale oo xukunno kala duwan ku xukuman oo hal maxbuus oo Israa’iili ah lagu beddelan doono 27 Falastiiniyiin ah.

Hisham al-Sayed iyo Avera Mengistu, oo lagu hayey Gaza ka hor dagaalkii Israa’iil ku qaadday Gaza, ayaa lagu beddelan doonaa 60 maxaabiis Falastiiniyiin ah iyo 47 Falastiiniyiin ah oo dib loo xiray kaddib markii lagu sii daayay 2011-kii, heshiiskii maxaabiis is-dhaafsiga ee Gilad Shalit.

Israa’iil ayaa bilaabi doonta inay ka baxdo Marinka Gaza qayb ka mid ah wejiga koowaad, iyadoo u dhaqaaqi doonta dhinaca bari ee meelaha ay dadku ku badan yihiin, oo ay ku jiraan marinka Netzarim iyo isgoyska Kuweyt.

Marinka Netzarim, oo lix kilomitir ah, oo ay Falastiiniyiintu ugu yeeraan “jidka dhimashada”, ayaa waxaa sameeyay militariga Israa’iil intii lagu jiray dagaalkan hadda socda. Wuxuu ka billowdaa xadka Israa’iil ee magaalada Gaza ilaa badda Mediterranean-ka, waxaana ciidamada Israa’iil u adeegsadeen inay ku kormeeraan, kuna xakameeyaan dhaqdhaqaaqa Falastiiniyiinta u kala gooshaya waqooyiga iyo koonfurta Gaza.

Xagaagii, Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu wuxuu ku dhawaaqay in heshiis xabbad joojin ah uusan ka mid ahayn in Israa’iil ay ka baxdo aaggaas.

Ciidamada Israa’iil ayaa dib ugu guran doona xadka 700 mitir u jira xuduudda Gaza, marka laga reebo shan goobood oo xadka uu ku fidi doono 400 mitir oo dheeraad ah, sida ay Israa’iil go’aamisay.

Dhanka Marinka Philadelphi, oo ah 14km ballaaran, oo ku teedsan xadka Gaza iyo Masar, Israa’iil ayaa ciidamadeeda ka dhimi doonta aagga u dhexeeya labada dhinac inta lagu jiro wejiga koowaad.

Sida ku cad heshiiska, ciidamada Israa’iil ayaa bilaabi doona inay ka baxaan maalinta 42-aad ee xabad-joojinta, kaddib marka la sii daayo maxbuuskii ugu dambeeyay ee wejiga koowaad, waxayna ka bixitaanka dhammaystiri doonaan maalinta 50-aad.

Isgoyska Rafah ee u dhexeeya Gaza iyo Masar, oo Israa’iil ay qabsatay intii uu socday dagaalka, ayaa loo furi doonaa in lagu qaado dadka rayidka ah ee dhaawacmay, kaddib marka la sii daayo dhammaan haweenka la haysto (rayid iyo askar). Ciidamada Israa’iil ayaa ku sii sugnaan doona agagaarka isgoyska.

Heshiiska ayaa dhigaya in 50 dagaalyahan Falastiiniyiin ah oo dhaawac ah loo oggolaan doono inay ka gudbaan maalin walba, iyadoo ay oggolaadeen mas’uuliyiinta Israa’iil iyo Masar.

Sidoo kale, dadka rayidka ah ee Falastiiniyiinta ah ee buka ama dhaawaca ah ayaa loo oggolaan doonaa inay u gudbaan Masar si loogu daweeyo.

Falastiiniyiinta barakacay ayaa lagu wadaa inay ku laabtaan waqooyiga Gaza qayb ka mid ah wejiga koowaad, aag ay militariga Israa’iil ku burburiyeen hawlgal milateri oo arxan daran toddobaadyadii u dambeeyay.

Maalinta toddobaad ee xabad-joojinta, Falastiiniyiinta barakacay ee aan hubaysnayn ayaa loo oggolaan doonaa inay ku laabtaan waqooyiga Gaza iyagoo maraya Jidka Rasheed. Maalinta 22-aad, kuwa kale ayaa loo oggolaan doonaa inay ku laabtaan iyagoo maraya Jidka Salah al-Din.

Dhanka gaadiidka, waxaa loo oggolaan doonaa inay ku laabtaan waqooyiga maalinta toddobaad, iyadoo lagu samayn doono baaritaanno ay fulin doonto shirkad gaar loo leeyahay oo ay Israa’iil la go’aamin doonto dhex-dhexaadiyeyaasha caalamiga ah.

Sida ku cad qabyo-qoraalkii hore ee heshiiska, maalinta 16-aad ee xabad-joojinta, waxaa qorshaysan in la bilaabo wadahadallo ku saabsan wejiga labaad ee xabad-joojinta.

Qorshaha guud ee wejiga labaad ayaa ah in dhammaan maxaabiista Israa’iiliyiinta ah la sii daayo, beddelkeedana ay Israa’iil si buuxda uga baxdo Gaza. Faahfaahinta saxda ah weli lama xaqiijin.

Mas’uuliyiinta Israa’iil ayaa muddo dheer ku adkaysanayay inaysan ka bixi doonin marinka ilaa awoodda militari iyo maamul ee Xamaas gebi ahaanba laga saaro. Qorshe ku saabsan maamulka Gaza ee dagaalka ka dib ayaa lagaga hadli doonaa wejiyada labaad iyo saddexaad.

Wejiga saddexaad ayaa ku lug yeelan doona soo celinta meydadka maxaabiista Israa’iiliyiinta ah ee weli lagu hayo Gaza, iyo ku dhawaaqista qorshe dib-u-dhis oo socon doona saddex ilaa shan sano oo loogu talagalay marinka, kaas oo ay kormeerayaan dhinacyo caalami ah.

Dagaalka Israa’iil ku qaadday Gaza ayaa dilay in ka badan 46,000 oo qof, oo u badan haween iyo carruur, tan iyo 7 October 2023, kaddib weerarradii Xamaas hoggaaminaysay ee koonfurta Israa’iil. In ka badan 110,000 oo kale ayaa ku dhaawacmay marinka tan iyo markaas.