Maxaynu ilaa iyo hadda ka ognahay Foolkaanada iyo dhul gariirka ka dhacay Itoobiya?

[Deeq A.]

Dhulgariir cabbirkiisu gaarayo 5.8 ayaa ku dhuftay dalka Itoobiya sida ay sheegtay xarunta cilmi baarista ee Jarmalka.

Ilaa hadda ma jiro wax war ah oo ku saabsan khasaaraha nafeed iyo midka hantiyeed ee ka dhashay dhulgariirka, balse dildilaac ayaa ka muuqday waddooyinka.

Hay’adda Isgaarsiinta Dowladda Itoobiya ayaa sheegtay in ilaa 80,000 oo qof ay ku nool yihiin meelaha ay dhibaatadu ka dhacday, waxaana dadka ugu nugul iyo kuwa danyarta ah loo rarayey guryo ku meel gaar ah.

Guddiga Maareynta Khatarta iyo Masiibooyinka ee Itoobiya ayaa sheegay in ay u daadgureeyeen in ka badan 20,000 oo qof degaannada nabdoon ee Canfarta iyo Oromiya, marka la isku geeyo in ka badan 51,000 oo qof ayaa weli “khatar ku jira”.

Waxaa socda qorshayaal lagu rarayo in ka badan 8,000 oo qof oo ku nool Oromiya “maalmaha soo socda,” ayay hay’addu ku tiri hadal ay soo saartay.

Dhulgariirku wuxuu waxyeeleeyay guryo khadiimi ahaa iyo buurta Dofan una dhaw Siginto ee waqooyi bari gobolka Canfarta.

In kasta oo foolkaanadu ay joojisay qiiqii soo baxayay, haddana dadkii ka agdhawaa waxa ay ka tageen guryahoodii iyagoo argagaxsan.

Jimcihii ayay warbaahinta Itoobiya sheegtay inay jiraan astaamo muujinaya inay foolkaanooyin ka qarxaan gobolka Canfarta, iyadoo muuqaal laga soo duubay uu muujinayay qiiq iyo boor kasoo baxayay godka buurta Doofan, kaasoo ku yaalla mid ka mid ah deegaannadii dhawaan uu saameeyay dhul-gariirkii dhacay ka dhacay Itoobiya.

Muuqaal uu mac-hadka cilmiga dhulka ee Itoobiya (Ethiopian Geological Institute) soo dhigay bartiisa Facebook-ga, ayaa waxaa la arkayay qiiq aad u badan oo ka soo baxaya buurtaasi.

Cabdu Cali oo ah madaxa maamulka Canfarta ayaa u sheegay shabakada wararka ee Itoobiya FBC in hawsha daadgureynta ay socoto si looga hortago in dhibaato ay gaarto shacabka.

Wakaaladda wararka ee Reuters oo soo xiganaysa Shiferaw Teklemariam oo ka tirsan guddiga maaraynta khatarta masiibooyinka ee Itoobiya ayaa sheegay in dhulgariirku uu noqday mid aad u sarreeya oo xoog badan, dadka deegaanka ayaa sidoo kale gariir ka dareemay magaalada Addis Ababa.

Teklemariam waxa uu intaasi ku daray inay goor hore tahay in hawshan loo kala saaro mid foolkaano ah, balse ay maamulku qaadayaan taxadarka lagama maarmaanka ah.

Dalka Itoobiya ayaa 24-saac gudahood waxaa ku dhuftey 10 dhul-gariir, taasoo sare u qaadeysa cabsida laga qabo in dhulgariir soo noqnoqda

Sida laga soo xigtay Sahanka Juquraafi ee Maraykanka, dhulgariir xooggan oo u dhexeeya 4.3 ilaa 5.1 cabirka Richter scale ayaa ka dhacay agagaarka Volcano Fentali ee gobolka Awash ee Rift Valley.

Aadam Bahi oo ah maamulaha degmada Awash Fintaale oo la hadlay warbaahinta gudaha ayaa sheegay in dhulgariirku uu ku qasbay kumanaan qof in ay ka barakacaan guryahoodii, iyadoo qoysasku ay hadda u baahan yihiin hoy, cunto iyo agabyo kale oo aas aasi ah.

Khubaradu waxa ay u sababeeyeen gariirada iyo foolkaanada in ay sabab u tahay balaarinta taarikada tectonic ee hoos timaada wabiga weyn ee Rift Valley ee bariga Afrika, oo ah aag caan ku ah degenaansho la’aanta juqraafiyeed.

Waa maxay Great Rift Valley?

The Great Rift Valley, Great African Rift Valley, ama African Rift, dhamaantood waa magacyo loo bixiyay cilad weyn oo juquraafi ah oo kajirta galbeedka Aasiya iyo bariga Afrika, kana soo jeeda koonfurta Turkiga ee waqooyiga, sii mara Levant, Badda Cas iyo Gacanka Cadmeed, ilaa Kenya oo dhan koonfurta.

Dalka Kenya, khilaafku wuxuu ka kooban yahay laba qaybood oo gaadhay dalka Zimbabwe ee koonfurta Afrika.

Ciladda ayaa dhererkeedu ka badan yahay lix kun oo kilomitir, ballaciisuna wuxuu u dhexeeyaa toddobo ilaa labaatan kiilomitir.

Rift Afrika waa mid ka mid ah dhacdooyinka dabiiciga ah ee ugu caansan, maadaama ay tahay sababta juquraafi ee samaynta calaamado dabiici ah oo caan ah, oo ay ku jiraan dooxada Bekaa ee Lubnaan.

Xigasho bbcsomali

Qaran News