Maxaa Ka Dhalan Kara Shaqo Kala Dirista Golayaasha Deegaanka ee Degmooyinka Soomaaliya Xilli Dhaqaalle Badan Lagu Bixiyay Dhismahooda?

[Deeq A.]

Golayaasha deegaanka ee Soomaaliya waxay ka ciyaarayaan door muhiim ah horumarinta bulshada iyo maamulka deegaanka. Xilliyada dhaqaale ee wanaagsan, waxay hay’adaha caalamiga ah iyo kuwa maxalliga ah ku bixiyaan dhaqaale si loo xoojiyo oo loo dhiso golayaashan. Si kastaba ha noqotee, kala dirista golayaasha deegaanka waxay saameyn ku yeelan kartaa maamulka iyo horumarka degmooyinka. Maqaalkani wuxuu falanqeyn doonaa fursadaha jiritaanka golayaasha deegaanka, sababaha shaqo kala dirista, iyo dhibaatooyinka ka dhasha.

1. Fursadaha Ay Leedahay Jiritaanka Golayaasha Deegaanka

a. Maamulka Hufan: Golayaasha deegaanka waxay fursad u leeyihiin in ay si hufan u maareeyaan adeegyada aasaasiga ah, sida caafimaadka, waxbarashada, iyo kaabayaasha dhaqaalaha. Jiritaanka golayaasha waxay ka caawisaa in la abuuro qorshayaal wax ku ool ah oo ka turjumaya baahiyaha bulshada.

b. Ka Qaybgalka Bulshada: Golayaashu waxay fursad siinayaan bulshada in ay ka qaybqaataan go’aan qaadashada, taasoo xoojineysa kalsoonida iyo iskaashiga bulshada. Jiritaanka golayaashan waxay dhiirrigelisaa in dadka deegaanka ay helaan cod iyo fursad ay ku muujin karaan aragtidooda.

c. Horumarinta Dhaqaalaha: Hay’adaha caalamiga ah iyo kuwa maxalliga ah, sida Hay’adda Qaramada Midoobay, UNDP, iyo kuwa kale, ayaa dhaqaale ku bixiya helitaanka golayaasha deegaanka. Tani waxay ka caawisaa in la abuuro fursado shaqo iyo mashaariic horumarineed oo ka faa’ideysta khayraadka deegaanka.

2. Sababaha Shaqo Kala Dirista

a. Khilaafaadka Siyaasadeed: Kala dirista golayaasha deegaanka waxay inta badan ka dhalataa khilaafaadka dhexdooda, gaar ahaan marka madaxda degmada ay ka heshiiyaan mashruuc ama khilaaf u dhexeeya xubnaha golaha. Tani waxay keeni kartaa in la burburiyo ama la hakiyo hawlaha maamulka.

b. Maamul Goboleedyada oo Aan U Suurin: Dhibaatooyinka maamul goboleedyada ayaa sidoo kale door ka ciyaara shaqo kala dirista golayaasha deegaanka. Mararka qaarkood, maamul goboleedyada ayaa aan si habboon u maareynin hawlaha deegaanka, taasoo keeni karta in golayaasha ay ku jiraan cadaadis iyo dhibaatooyin aan loo baahnayn.

c. Dib u Eegista Siyaasadda: Mararka qaar, golayaasha deegaanka waxaa la kala diray si loo sameeyo dib-u-eegis iyo dib-u-habeyn siyaasadeed, iyadoo la raadinayo in la helo golayaal cusub oo wax ku ool ah.

3. Dhibaatooyinka Ka Dhasha Shaqo Kala Dirista

a. Horumar La’aan: Kala dirista golayaasha deegaanka waxay sababi kartaa in mashaariicda horumarinta ay istaagaan, taasoo keeni karta hoos u dhac ku yimaada tayada adeegyada bulshada.

b. Saameynta Bulshada: Kala dirista golayaasha deegaanka waxay sidoo kale saameyn taban ku yeelan kartaa is-dhexgalka bulshada. Khilaafaadka ka dhasha kala dirista waxay keeni karaan xadgudub iyo muran dhexdooda ah, taasoo hoos u dhigaysa kalsoonida bulshada.

c. Dhibaatooyinka Dhaqaale: Shaqo kala dirista waxay keeni kartaa in hay’adaha caalamiga ah iyo kuwa maxalliga ah ay ka waayaan kalsooni maamulka, taasoo saameyn ku yeelan karta maalgelinta mustaqbalka.

Source: goobjoog.com