Maqaal: Sida Xal Loogu Heli Karo Macaluusha iyo Nafaqo-xumada Ba’an ee Soomaaliya

[Deeq A.]

Soomaaliya waxay ku jirtaa xaalad bani’aadamnimo oo aad u adag, iyadoo ay jiraan malaayiin qof oo la kulmaya macaluul ba’an iyo nafaqo-xumo, gaar ahaan carruurta. Xafiiska Isku-dubaridka Arrimaha Bani’aadannimada ee Qaramada Midoobay (OCHA) ayaa ka digay in tirada dadka la ildaran macaluusha ay gaari karto 4.4 milyan inta u dhaxaysa Oktoobar iyo Diseembar 2024. Xalka dhibaatadan ma aha mid fudud, laakiin waxaa jirta dhowr waddo oo wax looga qaban karo oo u baahan iskaashi caalami ah, hirgelinta qorshayaal joogto ah, iyo ka jawaabidda degdegga ah ee xaaladda.

1. Maalgelinta Gargaarka Bani’aadamnimo oo la Kordhiyo

Xalka ugu horreeya ee wax looga qaban karo macaluusha iyo nafaqo-xumada Soomaaliya waa in la kordhiyo maalgelinta gargaarka bani’aadamnimo. Sida ay sheegtay OCHA, maalgelinta qorshaha baahiyaha bani’aadannimo ee Soomaaliya sannadka 2024 ayaa haatan ah 37%, taasoo ah heer aad u hooseeya. Taageerada caalamiga ah waa in si degdeg ah loo xoojiyo si loo kordhiyo barnaamijyada gargaarka sida bixinta cunno, daawooyinka nafaqada, iyo adeegyada caafimaadka ee dadka dhibaataysan. Beesha caalamka waa inay si firfircoon uga qaybqaadato si looga hortago masiibo weyn oo bani’aadamnimo.

2. Horumarinta Kaabayaasha Biyaha iyo Fayadhowrka

Mid ka mid ah sababaha ugu waaweyn ee cudurrada faafa iyo nafaqo-xumada Soomaaliya waa helitaanka biyo nadiif ah oo yar iyo adeegyada fayadhowrka oo aan ku filnayn. Roobabka yaraanaya waxay keenayaan in biyo la’aanta ay sii kordho, taasoo keenta cudurro ay ka mid yihiin shuban-biyoodka oo si fudud uga dillaaca deegaannada abaaruhu saameeyeen. Xalalka waa in lagu saleysaa in la dhiso kaabayaasha biyaha ee nadiifka ah iyo in la hormariyo adeegyada fayadhowrka ee bulshooyinka miyiga ah iyo kuwa barakacay.

3. Barnaamijyo Joogto ah oo Waxbarasho iyo Shaqo-abuur ah

Si xal waara loogu helo macaluusha iyo nafaqo-xumada, Soomaaliya waxay u baahan tahay barnaamijyo waxbarasho iyo shaqo-abuur oo ku saleysan horumarinta wax-soosaarka gudaha. Taageerada beeralayda iyo xoolo-dhaqatada, kuwaas oo si weyn u saameeyay abaaraha iyo isbeddelka cimilada, waa mid muhiim ah. Waxbarashada iyo tababarka xirfadaha shaqada ayaa kor u qaadi kara kartida dadka deegaanka, si ay ugu tiirsanaadaan shaqooyinka wax-soosaarka gudaha ee joogtada ah halkii ay ku tiirsanaan lahaayeen gargaarka dibadda oo kaliya.

4. Maareynta Khayraadka iyo La-dagaallanka Isbeddelka Cimilada

Soomaaliya waxay ka mid tahay waddamada ugu daran ee ay saameeyeen isbeddelka cimilada, iyadoo abaaro iyo roob la’aan soo noqnoqday ay sii xumeeyeen xaaladda. Maareynta khayraadka dabiiciga ah iyo la-dagaallanka isbeddelka cimilada waa tallaabo muhiim ah oo lagu xallin karo xaaladda macaluusha. Dowladda Soomaaliya iyo hay’adaha caalamiga ah waa inay hirgeliyaan qorshayaal wax-ku-ool ah oo la xiriira ka-hortagga isbeddelka cimilada, iyo sidii loo dhisi lahaa nidaamyo wax-soosaarka cuntada ee waara oo ku saleysan beeraha iyo xoolo-dhaqatada deegaanka.

5. Wacyigelinta Bulshada iyo Kordhinta Wadatashiga

Bulshooyinka ay sida weyn u saameeyeen abaaraha iyo macaluusha waa in si wanaagsan loogu wacyigeliyaa sidii ay u qaadan lahaayeen hababka ka hortagga nafaqo-xumada iyo sidii ay ula qabsan lahaayeen isbeddelada cimilada

Source: goobjoog.com