Waxa ka dhalan karo go’aanka ay DF dalka uga saareyso xafiiska QM ee UNSOM

[Deeq A.]

Muqdisho (Caasimada Online) – Warqad uu ku saxiixan yahay Wasiirka Arrimaha Dibadda Soomaaliya Axmed Macalin Fiqi, loona diray Madaxweynaha Golaha Ammaanka Pedro Comissario Afonso, ogeysiina la siiyay Xoghayaha Guud ee Qaramada Midoobay Antonio Guterres ayaa looga codsaday in la baabi’iyo Hawgalka Kaalmaynta Qaramada Midoobay ee Soomaaliya ee marka magaciisa la soo gaabiyo loo yaqaano (UNSOM), innagoo tixgalineyna bay yiraahdeen hawllaheena istiraajiyadeed ee hortabinta leh.

Warqada ayaa lagu sheegay in Dawladda Soomaaliya aysan codsan doonin in la cusbooneysiiyo qaraarka tirsigiisu yahay 2705 ee soo baxay 2023.

Dawladdu waxa ay codsatay in la qaado dhammaan talaabooyinka lagama maarmaanka u ah hannaanka lagu gabagabeynayo muddo xileedka Hawgalka Kaalmaynta Qaramada Midoobay ee Soomaaliya, kaas oo ku eg bisha Oktoobar 2024.

Warqadan oo ku taariikhaysan 5-tii may 2024 ayaa Madaxweynaha Golaha Ammaanka waxa gaarsiiyay danjiraha Soomaaliya ee Qaramada Midoobay Abuukar Daahir Cismaan (Abuukar Baale) 8-dii May.

Dawladdda Soomaaliya illaa hadda wax faahfaahin ah kama bixin sababta ay u codsatay in la baabi’iyo Hawgalka Kaalmaynta Qaramada Midoobay ee Soomaaliya.

Xiriir aan la sameynay sarkaal ka tirsan Wasaaradda Arimaha Dibadda, waxa uu xaqiijiyay jiritaanka warqaddan, balse waa uu ka gaabsaday in uu wax faahfaahin ah ka bixiyo waxa xilligan ku soo beegay in Dawladdu codsato in la baabi’iyo hawlgalka UNSOM.

Hawlaha uu qabto xafiiska UNSOM

Hawgalka UNSOM xafiisyadiisa kala duwan ee Soomaaliya waajibaadkiisa waxa kamid ah in uu kala shaqeeyo Dawladda Federaalka iyo dawlad Gobolleedyada hawllaha dibu heshiisiinta, talo bixinno istraatijayeed oo kala duwan oo ku saabsan nabad iyo dawlad dhiska Soomaaliya, la socoshada xuquuqda aadamaha iyo isku xirka dadaallada caalamiga ah ee lagu taageerayo Soomaaliya.

Tan iyo markii uu hawgalkan bilowday 2013-kii, waxa ay gacan ka geysteen hannaanka federaalaynta Soomaaliya,. Waxa kale oo ay kaalin ku leeyihiin dawlad dhiska, amniga iyo dib u soo kabashada dhaqaalaha.

Hawlahaas in badan oo kamid ah hadda ayay qayb ka ahaayeen sida xoojinta nidaamka federaalka, dhameystirka dastuurka iyadoo loo marayo wadatashiyo ballaaran iyo dib u habeynta qaybaha amniga iyo caddaaladda ee Soomaaliya.

Arrimaha kale ee waaweyn ee xafiiskan kaalinta ku leeyahay waxa kamid ah u kala dab qaadidda dhinacyada siyaasadda Soomaaliya marka uu dhex maro khilaaf siyaasadeed. Xiliyada kaalintoodu muuqato waxa kamid ah marka doorashooyinka heer federaal ama heer dawlad gobolleed la qabanayo, markaas oo ay dhinacyada u sameeyaan kulamo xal loogu raadinayo isdiidooyinka jira.

Ma tahay xiligii la xiri lahaa xafiiska UNSOM?

Soomaaliya wali waxa ka jira khilaaf u dhaxeeya Dawladda Federaalka iyo Dawlad Goboleedka Puntland, waxa sii socda dagaalka Al-shabaab, waxana deegaannada qaar ka jira dagaal beeleedyo ragaadiyay geedi socodka nabadeynta Soomaaliya.

In kastoo dadka faaqida siyaasadda Soomaaliya ay qaarkood qabaan in waqtiga UNSOM dheeraaday loona baahan yahay in waqtigeedu soo dhamaado, haddana waxa jira aragti kale o oleh, wali lama gaarin isku filnaasho looga maarmi karo kaalmadooda.

Wasiirkii hore ee Arimaha Dibadda Axmed Ciise Cawad ayaa qaba in caawinta xafiiskan wali loo baahan yahay.

‘’Waa la joogaa xiligii la soo gabagabeyn lahaa hawgalkan, laakiin sow ma ahayn inaan isku filnaano, waxay ahayd inaan niraahno ma isku filanahay, aniga ilama aha in soomaaliya wali isku filan tahay, Soomaaliya wali way kala qoqoban tahay, magaalada Muqdisho kaliya ayaa xukuumaddu amnigeeda sugi Karin, gobolladii kale ayaan la gaari Karin, Soomaaliya sida ay u kala qaybsan tahay ayaad ogtahay oo kuuma sheegayo,’’ ayuu yiri Axmed Ciise Cawad.

Arimaha kale ee laga hadlayo haddii la xiro Xafiiska Hawgalka Kaalmaynta Qaramada Midoobay ee Soomaaliya waxa kamid ah sida loo maarayn karo khilaafyada siyaasiga ah ee dhexmara Dawladda Federaalka iyo Dawlad Gobolleedyada oo markii hore uu xafiiskan gacan ka geysan jiray sidii dhinacyada loogu kala dabqaadi lahaa.

“U kala dabqaadidii ay u sameyn jireen qaybaha kala duwan ee Dawladda Soomaaliya ayaa Meesha ka baxaya, waxa laga yaabaaba in go’aankan ka dhashay Dawladda Federaalka oo aan daneynin malaha in iyaga iyo gobollada federaalka loo kala dab qaado, sida aan oganahay Puntland iyo Dawaladda Federaalka beryahan khilaaf xoog badan ayaa u dhaxeeyay, Somaliland waa iyada heshiis la saxiixanayso Itoobiya oo u gaar ah oo Soomaaliya arintaas diidan tahay, markaas waxa weeye markii aan ugu baahi badneyn wax nagu taageera in loo kala dab qaado dadka Soomaaliyeed iyo gobolladiisa oo la isku xiro,’’ ayuu yiri wasiirkii hore ee arimaha dibadda Dawladda Federaalka.

Lama oga go’aanka Golaha Ammaanka Jimciyadda Quruumaha ka dhaxaysa uu ka qaadan doono soo jeedinta ka timid Dawladda Federaalka ee ku aadan in la soo gabagabeeyo Hawgalka Kaalmaynta Qaramada Midoobay ee Soomaaliya kaas oo muddo xileedkisan hadda uu ku egyahay bisha Oktoobar ee sanad kan 2024.

Shirrar aan loo kala kicin ayaa maanta ka socday xafiiska UNSOM sida aan ka soo xiganay illo wareedyo ku sugan xarunta UN-ka ee Muqdisho kuwaas oo looga arinsanayay dalabka dawladda.

The post Waxa ka dhalan karo go’aanka ay DF dalka uga saareyso xafiiska QM ee UNSOM appeared first on Caasimada Online.