Itoobiya oo wajaheysa culeys aysan filayn kadib tallaabo culus oo uu caalamka qaaday

[Deeq A.]

Addis Ababa (Caasimada Online) – Addis Ababa ma aanay sugeynin inuu Mareykanka istaagi doono halka uu sida deg degta ah uga istaagay damaca ay rabto inay ku qaadato qeyb kamid ah biyaha Soomaaliya.

Heshiiska Addis Ababa ku dhex-maray Muuse Biixi iyo Abiy Ahmed wuxuu tilmaamay in saldhig baddeed oo joogto ah la siinayo Itoobiya, taasi oo ka dhigan in uusan heshiiska aheyn mid sanado kooban ku eeg.

Ma jirto meel ay u noqon doonto Itoobiya haddii ay mar gacanta ku dhigto halka loo xariiqay.

Caalamka ayaa si weyn oo weliba deg deg ah waxaa uga soo jawaabay xiisadda kasoo cusboonaatay Geeska Afrika. Mareykanka oo ah dowladda casrigan ugu quwada weyn adduunka ayaa laaday heshiiskii ka dhacay Addis Ababa, waxayna sheegeen inay ixtiraamayaan madax-banaanida Soomaaliya ee waafaqsan xuduudihii 1960-kii.

Midowga Yurub ayaa sidoo kale ganafka ku dhuftay is-afgaradkii uu Muuse Biixi isku dayay inuu Itoobiya ku siiyo qeyb kamid ah biyaha Soomaaliya, isaga oo og in weli Somaliland ay hoostagto dowladda federaalka ah ee Soomaaliya, marka laga tago gadoodka ay ku maqan yihiin 30-ka sanno.

Guddoomiyaha Ururka Midowga Afrika Moussa Faki Mahamat waxa uu sheegay inay si dhow ula socdaan xiisadda ka dhalatay heshiiska ay kala saxiixdeen Itoobiya iyo gobolka Soomaaliyeed ee Somaliland, waa sida uu u qorna warkii kasoo baxay Midowga Afrika.

Moussa Faki ayaa ku baaqay in la muujiyo deganaan iyo is tixgelin ka timaada labada dhinac, si loo yareeyo xiisadda ka dhex taagan dowladda federaalka ah ee Soomaaliya iyo dowladda federaalka ah ee Itoobiya.

Waxa uuna intaas ku daray in la ixtiraamo madax-bannaanida, midnimada iyo sharafta dhuleed ee dhamaan dalalka xubnaha ka ah Midowga Afrika oo ay ku jiraan Soomaaliya iyo Itoobiya.

Dowladda Kenya ayaa si deg deg ah u qaabishay Sii-hayaha Wasiirka Arrimaha Dibadda Soomaaliya, iyada oo kala hadashay xiisadda cusub ee gobolka iyo xoojinta xiriirka labada dal.

Baarlamaanka Carabta wuxuu si buuxda ula saftay Soomaaliya. Dhamaan dalalka, dowladaha iyo ururada illaa hadda soo hadal qaaday xiisadda ka dhex qaraxday Soomaaliya iyo Itoobiya, waxay la safteen Soomaaliya.

Sidoo kale Muqdisho waxay ganafka ku dhufatay oo ay ashkato ka gudbisay qoraal Arbacadii kasoo baxay Xoghayaha Urur-goboleedka IGAD, oo ah nin Itoobiyaan ah, kaasi oo u muuqday inuu lumiyay dhex-dhexaadnimadii ururka, iskuna dayay inuu caawiyo dalkiisa.

Sababta ay adduunyada ula safatay Soomaaliya waa heerka uu le’eg yahay gafka ay ku dhaqaaqday Itoobiya iyo sida indho la’aanta ah ee ay ku dooneyso inay bad ku hesho.

Midowga Afrika wuxuu ugu baaqay Soomaaliya iyo Itoobiya in wada-hadal la furo. Majiro illaa hadda dal, urur ama hay’ad caalami ah oo taageeray heshiiskan aan sharciyada haysan ee dhex-maray Muuse Biixi iyo Abiy Ahmed.

Taas bedelkeeda Itoobiya waxay wajaheysa culeys xooggan oo caalami ah, maadaama ay weysay cid ku taageerta isku deygaan.

Adduunyada hadda aad uguma xiiso qabto xiisad cusub, xilli lala tacaalayo xiisadda Gaza, midda Ukraine, midda Sudan iyo tan Xuutiyiinta Yemen. Waana adag tahay inay dalal waaweyn si indho la’aan ah iskaga taageeraan heshiis ay u jeedaan in uusan haba-yaraatee wax sharciyad ah ku fadhin.

Itoobiya ayaa la sheegay inay aad uga careysan tahay sida deg-degta ah ee ay Soomaaliya ugu adkaatay galaan-galka siyaasadda arrimaha dibadda.

Laakiin dadka ka faalloonaya arrimahan waxay leeyihiin dowladaha waaweyn ee adduunka aad isuguma ceebeeyaan arrimaha ay u jeedaan in aysan heli karin qeynuun caalami ah ama maxkamad taageeri larta, xilli sharci-yaqaanada caalamka la yaabeen sida qar iska tuurnimada ah ee dal weyn sida Itoobiya uu iskugu aamini karo in gobol ka tirsan Soomaaliya uu bad siin karo.

The post Itoobiya oo wajaheysa culeys aysan filayn kadib tallaabo culus oo uu caalamka qaaday appeared first on Caasimada Online.