Khilaafka cusub oo ka dhex qarxay Sacuudiga iyo Imaaraadka, yaa se ka faa’iidaya?

[Deeq A.]

Khilaaf cusub oo ka dhex qarxay xulafada Mareykanka ee Sacuudiga iyo Imaaraadka ayaa saameynaya dadaallada uu Mareykanka ku doonayo in uu kaga hortago weerarada Xuutiyiinta Yemen ay ku qaadayaan maraakiibta ku socdaasha Badda Cas.

Warbaahinta Mareykanka ee Bloomberg News oo soo xiganeysa mas’uuliyiinta Yemen iyo Sacuudiga ayaa sheegay in labada dal ku kala aragti duwanaadeen sida ay tahay in looga falceliyo weerarada Xuutiyiinta.

Imaaraadka ayaa doonaya oo taageersan in tallaabo milateri oo ka dhan ah Xuuthiyiinta la qaado, halka Riyadh ay ka cabsi qabto in tallaabo noocaas ah ay horseedi karto khatar cusub oo oo wiiqda xabad joojinta jilicsan ee Yemen. Boqortooyadda Sacuudiga ayaa ka walaacsan in talaabada militari ay wax u dhinto dedaalka Sacuudiga ee ku saabsan in laga gaadho xabad joojin rasmi ah oo ka hirgasha Yemen.

Ma ahan markii ugu horeysay oo uu soo shaac baxo kala aragti duwanaansho u dhaxeysa labada dal ee xulafada ah ee Khaliijka Carabta.

Waxa mar walba jiray iskaashi dhaqaale, siyaasadeed iyo mid istiraatijiyadeed oo u dhexeeya Imaaraadka iyo Sucuudiga, kaas oo ku yimi natiijo dabiici ah oo ka dhalatay halka ay ku yaallaan labada dal ee Khaliijka ee jaarka ah iyo isku-xidhnaashaha danahooda, iyo caqabadaha guud ee gobolka soo maray.

Laakiin marka la eego in Sucuudiga iyo Imaaraadku ay yihiin labada waddan ee ugu tunka weyn Golaha Iskaashiga Khaliijka marka la eego baaxadda dhaqaalaha iyo tirada dadka, waxaa dabeeci ah in uu mararka tartan ka dhexeeyo iyaga, gaar ahaan marka la eego hoggaanka cusub ee dhalinyarada ah ee labada dal, kuwaas oo meelaha qaar himiladooda iyo damacoogu kala duwan yahay.

Inkastoo guud ahaan tartankan uu ka dhaco daaha gadaashiisa, ayaa haddana waxaa jira xaalado ay isku mararka qaarkood ay iskugu yimaadaan danaha labada dal, taasoo keentay in dadka indha indheeya ay arrimahaas farta ku fiiqaan in uu jiro khilaaf soo kala dhexgalay.

Waxaa laga yaabaa in mid ka mid ah khilaafyadii dhaqaale ee ugu caansanaa ee soo maray labaatankii sano ee la soo dhaafay labada dal ay ahayd diidmada Imaaraadku ka soo jeedisay soo jeedinta Riyadh ee ah in ay martigeliso xarunta Bankiga Dhexe ee Golaha Iskaashiga Khaliijka iyo ka bixitaankeeda heshiiskii midowga lacagta Khaliijka taas oo ka qayb qaadatay carqaladaynta mashruuca lagu soo saarayo lacagta khaliijka ee midaysan iyo bangiga dhexe ee xiriirka la leh golaha.

July 2021, Sacuudi Carabiya waxay rabtay inay kordhiso go’aanka lagu dhimayo wax soo saarka dalalka xubnaha ka ah OPEC Plus, kaasoo lagu waday inuu ku ekaado Abriil 2022, illaa dhammaadka isla sannadkaas si loo magdhabo khasaaraha ka soo gaaray waddamada xubnaha ka ah natiijada hoos u dhac weyn oo ku yimid qiimaha saliidda intii lagu jiray musiibadii Covid-19.

Si kastaba ha ahaatee, Wasiirka Tamarta ee Imaaraatka, Suhail Al Mazrouei, ayaa ku adkaystay inuu kordhinayo saamiga wax soo saarka dalkiisa, isagoo hadallo uu warbaahinta siiyay ku yidhi: “Ma ahan wax caqli gal ah inaan aqbalno sii socoshada caddaalad-darrada iyo naf-hurnimada in ka badan intii aan u dulqaadannay oo aan u hurnay,” ayuu yidhi maadaama uu u arkay soo jeedintaasi mid aan cadaalad ahayn, isla markaana ay sababi karto in wadankiisa uu galo khasaarooyin culus.

Inkastoo heshiis la gaaray bil kadib, haddana xiisad ayaa taagan, waxaana la isla dhex marayey hadal hayn ku aadan in Imaaraadka uu doonayo inuu ka baxo ururka OPEC Plus, taasoo ay beeniyeen saraakiisha Imaaraadka.

Dr. Charles Dunn, oo ah dublamaasi hore oo Maraykan ah ayaa aaminsan in inkasta oo “dhammaan dhinacyadu ay hoos u dhigeen muhiimadda khilaafka, haddana waxay daaha ka qaaday carada Imaaraadku ka qaaday waxa ay u arkayeen rabitaanka Sucuudiga ee ah inuu xukumo go’aamadii ururka iyo malaha arrimo kale”. Dhacdadan waxaa daba socday xurguf kale oo u dhaxeysay labada dowladood ee Khaliijka ee siyaasadda ku xooggan, gudaha iyo dibadda OPEC.

Sanadihii la soo dhaafay, Sacuudiga ayaa tillaabooyinka lagu horumarinayo ilaha dhaqaale, dhimista ku tiirsanaanta saliidda, iyo ballaarinta doorkiisa gobolka iyo caalamiga ah ee qaybaha sida kaabayaasha, duulista, dalxiiska iyo isboortiga dardar galiyay, iyadoo la raacayo qaabka hiigsiga horumarinta ee 2030. Waxa ay u muuqatay mid aan laga fursaneyn in ay taasi abuurto tartan u dhexeeya iyaga iyo Imaaraatka in mid walba uu noqdo xarun ganacsi iyo maalgashi oo ah Khaliijka iyo guud ahaan Bariga Dhexe.

Tusaale ahaan, Boqortooyada Sucuudi Carabiya waxay ku dhawaaqday horaantii sanadkan inay bilaabayso diyaarad cusub, Riyadh Air, oo uu leeyahay Sanduuqa Maalgelinta Dadweynaha ee Sacuudiga. Shirkaddu waxay la tartami doontaa dalalka deriska la ah Khaliijka, gaar ahaan Emirates Airlines iyo Etihad Airways, maadaama ay rabtay inay duullimaadyo ku tagto in ka badan 100 goob marka la gaaro 2030-ka.

Khubaradu waxa ay u arkeen caqabad kale oo dhaqaale oo soo wajahday dalka ay jaarka yihiin ee Khaliijka.

Riyad waxa ay go’aansatay 2021 in ay joojiso mudnaanta kastamka ee la siiyo badeecadaha laga keeno aagagga dhaqaalaha xorta ah, taas oo khubaradu ay u arkayeen in ay dhabar jab ku tahay dhaqaalaha Imaaraadka oo si weyn ugu tiirsan.

Isbaheysiga hore ee Sacuudiga iyo Yemen

Muddo dheer Sacuudiga iyo Imaaraatka waxay lahaayeen xiriir dhow oo wanaagsan, kaas oo ah mid ay isku qasbanaayeen, maadaama ay arkayeen halis kale oo kaga imaaneysa Iraan.

Imaaraatka waxay qeyb ka ahayd isbaheysigii Sacuudigu aas-aasaay sanakdii 2015kii ee sida wadajirka ah ula dagaalamay Kooxda Shiicada ah ee Iraan ku xiran ee Xuutiyiinta, islamarkaas na lagu taageerayay dowladda Yemen oo dhanka Sacuudiga u janjeerta.

Laakiin Sacuudiga iyo Yemen ba lama dhicin qorsha Imaaraatka uu saldhiga militari uga furanayo Jasiirada Socotra oo ku dhow halka laga galo gacanka carbeed, iyo saldhig militari oo Imaaraatku ka sameyso jasiirada Mayon, oo ku dhow Bab Al-Mandab, marinka muhiimka ah ee hadda bartilmaameed u ah weerarada Xuutiyiinta.

Laakiin labada dal waxaa kale oo ay isku khilaafsan yihiin colaada ka taagan Sudan. Sacuudiga ayaa taageerada hoggaamiyaha ciidamada qalabka sida ee Sudan Al-Burhan, halka Imaaraatka lagu tuhmayo inay taageereyaan janaraalka kasoo horjeeda Xemeti.

Saraakiisha labada dhinac waxay marwalba hoos u dhigaan jiritaanka khilaaf ka dhexeeya labada dal ee khaliifka, laakiin khuburadu waxay u arkaan khilaafka labada dhinac in uu fursad u yahay Iran iyo kooxaha taageersan oo ka faa’iideysan kara shaki iyo tuhunka ka dhex jira Sacuudiga iyo Imaaraatka oo loo arko labada awood ugu saameynta weyn barriga dhexe marka laga reebo Iran, islamarkaas na sida weyn u hortaagatan saameynta iyo is-fidinta Iran.

Source