10-ka Dal ee Dunida dhaqaalaha ugu badan ku bixiya Ciidankooda Millateriga?

[Deeq A.]

 10-ka Dal ee Dunida dhaqaalaha ugu badan ku bixiya Ciidankooda Millateriga?

 

Qiimaha iibka hubka ee adduunka ayaa kor u kacay ilaa $1981 bilyan sanadkii hore, taas oo ka dhigan koror dhan 2.6 boqolkiiba marka loo eego sanadka 2019 sida lagu sheegay xog cusub oo uu daabacay machadka cilmibaarista nabada ee Stockholm [SIPRI}.

Waddamada lacagta ugu badan galiyey sanadkii 2020-kii oo 62% ku bixiyay hubka aduunka waxaa ka mid ah Mareykanka Shiinaha, Hindiya iyo Ruushka.

Iibsashada hubka Shiinaha ayaa kordhay 26 jeer.

Sannadkii 2017 Mareykanku wuxuu 3.1 boqolkiiba dakhligiisa ku kharash gareeyay hubka, oo ah rubuc ka mid ah qarashka guud ee qaranku ku bixiyo hubka, sida laga soo xigtay SIPRI.

Halkaas, waxaa ka cad in Washington aysan ka mid ahayn 20-ka dowladood ee hantidooda u adeegsada iibsashada hubka militariga.

Waa kuwan 10ka dal ee ugu sareeya liiska.

10.- Bahrain

.

Baxreyn waxaa xukumi jiray boqortooyo Sunni ah laakiin muwaadiniinteeda badankood waa Muslimiin Shiico ah, arintaas oo horseedday xiisad.

Sannadkii 2011-kii, xilligii Kacaankii Carabta, ciidammo ka socda Golaha Gacanka Carbeed ayaa la geeyay waddanka si ay u joojiyaan dibadbaxyada.

Sanadkii 2017 qarankaas waxa uu u qoondeeyey $ 1,396m in lagu kharash gareeyo waaxda difaaca boqolkiiba 4.1 dakhligeeda sida ku xusan qiyaasaha machadka SIPRI.

 

9.- Rusia

Sannadkii 2017, Ruushka ayaa markii ugu horreysay hoos u dhigay qarashka ku baxa qalabka milatariga tan iyo 1998, isaga oo yareeyay qarashkiisa 20 boqolkiiba illaa $ 66,335m, una dhiganta 4.3 boqolkiiba wax soo saarka guud ee gudaha.

 

Sida laga soo xigtay Siemon Wezeman, madaxa baadheyaasha ee SIPRI, dhimista waxaa sabab u ah dhibaatada dhaqaale ee qarankaasi la kulmay tan iyo 2014, maxaa yeelay xoojinta ciidanka gaar ahaan heerarka casriga ah ayaa ay mudnaanta siisay Moscow.

8.- Lebanon

Tobanka waddan ee culeyska milatari ee adduunka haysta, lix ka mid ahi waxay ka yimaadeen Bariga Dhexe. Waddanka Lubnaan ayaa ka mid ah.

Lubnaan ayaa ku dhex jirtay dagaal sokeeye intii u dhaxeysay 1975 iyo 1990 wixii markaa ka dambeeyay nolosheeda siyaasadeed waxaa ka muuqanayay kala qeybsanaan qoto dheer.

Siyaasaddeeda gudaha iyo dibada waxaa saameyn ku yeeshay dowladaha deriska la ah Siiriya, iyo waliba awooda kooxda xagjirka ah ee Xisbullah ee sanadkii 2006 dagaalka kula jirtay Israel.

Kharashaadkeeda militari wuxuu gaadhay $ 2,441m oo u dhiganta 4.5% waxsoosaarka guud ee gudaha.

7.- Israel

Tan iyo markii la aasaasay 1948, Israa’iil waxaa ku hareeraysnaa goobo ay qoloba qolada kale u aragto cadaw.

Xaaladda ayaa se degtay ka dib markii ay heshiis nabadeed la saxiixdeen Masar 1979 iyo Jordan 1994

.

Si kastaba ha ahaatee qarankan ayaa sii ahaaneyey meel khatar ah, gaar ahaan dhanka xuduudaha uu la leeyahay Syria, sidaas oo kale waxa khatartaas qayb ka ah ururka xisbulaah oo isbahaysi la ah Iran, taas oo ka dhigan Israel ay ka dhigan tahay meelaha ugu halista badan.

Sida laga soo xigtay Sipri, ciidanka Israel ilaa 2017 waxay qarash gareeyeen $ 16,489m taas oo u dhiganta 4.7% wax soo saarkeeda.

6.- Jordan

Sannadkii 1967-dii, intii lagu guda jiray dagaal lix maalmood socday oo ka dhan ah Israa’iil, qaranku wuxuu lumiyay Daanta Galbeed iyo dhulalkii Qudus ee la haystay tan iyo dagaalkii 1948 ee Carabta iyo Israa’iil.

Sannadkii 1984, wuxuu heshiis nabadeed la saxiixday Israa’iil, tallaabadaas oo aan ka difaaceynin dhibaatada amni ee ka jirta gobolka, sida dowladda Islaamiga ah.

Sanadkii 2017, waxay u qoondeysay $ 1,939m waaxda difaaca, oo u dhiganta 4.8% wax soo saarka guud ee gudaha.

5.- Algeria

Aljeeriya waxay soo martay xilliyadii ugu xumaa ee rabshado soo maray taariikhdeeda iyada oo ah qaran madax-bannaan oo bilaabmay 1962.

Qeybahan waxaa ka mid ah xiisadaha u dhexeeya kooxaha diinta iyo kuwa cilmaaniga ah ee dalkaas.

.

Intii u dhaxeysay 1992 iyo 1998, qaranku wuxuu galay dagaal sokeeye oo sababay in ka badan 100,000 oo qof oo ku dhinta ka dib markii la joojiyey doorashooyinkii ay kooxda badbaadada Islaamku u muuqatay inay ku guulaysteen.

Tan iyo waagaas, qaranku waxaa dalkaasi sii gelayey xaald rebshado ah, laakiin waxaa sidoo kale haldheeyey weerarada kooxaha xagjirka ah sida Al Qaacida ee ka soo jeeda Maghrib.

Sannadkii 2017, waxay diiwaangelisay Sipri in kharashkeeda dhanka hubka lagu qiyaasay $ 10,073m oo u dhiganta 5.7% ee waxsoosaarka guud ee gudaha.

4.- Kuwait

Iyada oo leh dhul dhan 17,818 kilomitir iyo in ka yar hal milyan oo qof, Kuwait waa dal yar oo ay ku hareeraysan yihiin derisyo kala ah: Sacuudi Carabiya, Iiraan iyo Ciraaq.

Waxaana ku dhex yaalla dhowr xero oo Mareykan ah halkaas oo qaar ka mid ah xoogagga isbahaysiga caalamiga ee dagaalka kula jira kooxaha dowladda Islaamka ay ka duulaan.

Sanadkii 2017, waxay u qoondeysay $ 6,831m, oo u dhiganta 5.8% wax soo saarka guud ee gudaha dhinaca millateriga.

.

3.- Congo

Jamhuuriyadda dimuqraaddiga ah ee Congo waxay ku bixisaa 6.2 boqolkiiba waxsoosaarka guud ee dalka, Jamhuuriyaddani, waa waddanka ugu badan Afrika ee u qoondeeya hantida ugu badan waaxda difaaca, iyagoo u qoondeeyay $ 484m sida ku cad qiyaas laga sameeyey Qubrus.

Qarankan ayaa la kulmay tiro khilaafyo gudaha ah oo uu horseed ka ahaa Denis Sassou-Nguesso, oo ahaa askari hore oo xukumi jiray dalka intii u dhaxeysay 1979 iyo 1992 oo dib ugu soo noqday xukunka 1997 oo ilaa maanta jooga.

2.- Saudi Arabia

Tan iyo sanadkii 2015, dowladda Sacuudiga ayaa hogaamineysay koox ka qayb ka ah dagaalka Yemen ee ka dhanka ah fallaagada Xuutiyiinta ee Iran taageerto.

Dhacdooyinkani waa mid ka mid ah kuwa yar ee ay Riyadh iyo Tehran ugu dagaallamayaan gacan ku haynta siyaasadda, iyo dhaqaalaha ee dhammaan gobolka Bariga Dhexe.

Boqortooyada Sacuudi Carabiya ayaa sidoo kale ka qeyb qaadata isbaheysi caalami ah oo ka dhan ah kooxda la baxday dowladda Islaamka. Sida laga soo xigtay Sipri qaranku wuxuu meel dhigay $ 69,413m oo u dhiganta 10 boqolkiiba wax soo saarka guud ee gudaha si ay u geliyaan dhinaca difaaca.

1.- Oman

Boqortooyada Cummaan waxay ku taal aagga istiraatiijiga ah ee Wabiga Hormuz, oo ka mid ah meelaha ugu muhiimsan ee maraakiibta shidaalku maraan iyo kuwa deriska la ah sida Iran, Saudi Arabia iyo Yemen, Boqortooyada Cumaan waxay kordhisay qarashka ku baxa militariga dhowr iyo tobankii sano ee la soo dhaafay.

Xaqiiqdu waxay tahay inay tahay qaranka keliya ee adduunka ee inta badan lacagteeda ku bixisa qaybta difaaca. 2017, qaranku wuxuu qoondeeyay $ 8,686m oo u dhiganta 12% wax soo saarka guud ee gudaha.

Qaran News