Xog ku saabsan hargabka iyo coronavirus-ka la kala garan la’yahay ee Soomaaliya

[Deeq A.]

Waxaa sii kordhaya kiisaska coronavirus ee Soomaaliya, iyadoo dad badanna ay ka cabanayaan xanuun ay hargab ku tilmaamayaan oo lagu soo warramayo in dadka qaar ay ka cabanayaan.

Walaaca la xiriira faafitaanka Fayraska corona ee Soomaaliya ayaa sii xoogeysanaya maalinba maalinta ka dambeysa.

24-kii saac la soo dhaafay waxaa la diiwan galiyay 29 qof oo uu cudurku ku dhacay taasoo tirada guud ee coronavirus laga helay ka dhigaysa 164 kiis. Sidoo kale waxaa jira walwal ku aadan in dad badan oo aan la baarin ay cudurka ugu xanuunsanayaan guryahooda iyagoo sheeganaya inuu hargab hayo.

Shaki badan ayaa laga muujinayaa in xanuunka hargabka lagu qeexayo laftiisa uu yahay coronavirus, inkastoo aan si rasmi ah loo xaqiijinin.

Haddaba si aan xog dheeraada uga helno xaaladda cudurka iyo qaababka loo baaro dadka looga shakisanyahay waxan la hadalnay Dr Maxamad Cali Fuje oo dhawaan loo magacaabay inuu hogaamiyo dadaallada lagula tacaalayo iyo kuwa looga hortagayo cudurka.

Wuxuu marka hore ka warramayaa walaaca ku aaddan tirada laga baaro cudurka iyo tirada laga helo ee aad isugu dhow.

“In tirada la baaray iyo tirada laga helay ay isu dhawaadaan micnaheedu ma aha in cudurku uu ku badan yahay bulshada. Dadkan la leeyahay intaasoo qof oo meesha tagtay ayaa la baaray, intooda badanna waa laga helay micnaheedu waa in ay yihiin dad markii horeba lasoo xulay oo dhakhaatiirtu ay kasoo shakiyeen in 80% ilaa 90% ay cudurka qabaan, kuwii aan lagu tuhmin cudurkana waa la iska soo reebay”, ayuu yiri Dr Fuje.

Dhinaca kale Dr Fuje wuxuu sheegay in awoodda Soomaaliya ee baaritaanka cudurkan ay aad u hooseyso.

“Annagu ma aannaan gaarin heer bulshada la dhex galo oo xanuunka laga baaro. Dalalka kale ee adduunka waxaad arkeysaa in xitaa dadkii gawaarida watay la istaajinayo oo laga baarayo cudurka. Hadda waxa aan sameyneyno waa in dad xanuunsan oo calaamadihii leh, isbitaalladii soo maray, lasoo xulay ayaa la baaraa”.

Ilaa horaantii sanadkan waxaa soo baxayay warar ku saabsan in xanuun hargab lagu tilmaamay uu kusoo batay magaalada Muqdisho, kaasoo dad badan ay la il daran yihiin.

Laakiin Dr Fuje oo hoggaaminaya dagaalka ka dhanka ah coronavirus ee Soomaaliya ayaa sheegay in aysan awoodi karin inay xaaladdaas u kuur galaan.

“Runtii in dabagal la sameeyo ma sahlana. Marka aad cudur noocaas ah dabagaleysid waa inaad heysatid qalabkii loogu talagalay baaritaanka wadsatid, waa inaad adiga laftaada qafilan tahay oo aad xirantahay dharkii cudurka la isaga ilaalinayay, waana in dadku ay ku oggol yihiin oo ay raalli ka noqdaan in guryaha loogu imaado oo la baaro”, ayuu yiri.

‘Calaamadaha aad ii sheegtay ma aha hargab ee waa coronavirus’

Howlaha ugu waaweyn ee ay kooxda la dagaallanka coronavirus ka wadaan Soomaaliya waxaa ka mid ah in “dadka laga saaro cabsiga ay ka qabaan in la karantiilo haddii ay sheegaan inuu cudurka hayo”, sida uu sheegay Dr Maxamed Cali Fuje.

Wariyaha BBC-da ayaa dhakhtarka weydiiyay sida lagu kala saari karo coronavirus iyo hargabka ay dadka intooda badan ka cabanayaan ee ay sheegayaan “inuu mararka qaar wato qandho, qufac iyo naqaska oo qofka ku dhaga”.

“Dhammaan calaamadaha aad ii sheegtay waa kuwa uu coronavirus leeyahay ma aha kuwa hargabka. Hargabku wuxuu leeyahay diif badan kanina ma laha wax diif ah, corona wuxuu leeyahay madax xanuun badan, qufac qallalan, dareenkii urka iyo dhadhanka ayaa ka tagaya qofka, calaamadaha kalena wuu la qeybsadaa hargabka caadiga ah”, ayuu yiri Dr Maxamed Cali Fuje.

Tan iyo markii uu xanuunkan soo ifbaxay dowladda Soomaaliya waxay qaadday tallaabooyin lagu xakameynayo.

Kuwaas waxaa ka mid ah in bandow xilliga habeenkii ah lagu soo rogay magaalada Muqdisho.

Hase ahaatee dadka intooba badan ayaan la qabsanin bandowga, iyagoo si caadi ah u kala socda daqiiqado ka hor waqtiga loogu talagalay inuu bandhowga billowdo, sida ay kusoo warrameen qaar ka mid ah wariyayaasha BBC-da ee magaalada Muqdisho.

Kiisaska coronavirus ee hadda ka jira Soomaaliya ayaa maraya 237 qof. Dadka Soomaaliya ugu dhintay cudurkan ee ilaa hadda la xaqiijiyay ayaa gaaraya 8 qof.

Isha: BBC Somali