Qof dhamaanteen aan ku dayan karno’

[Deeq A.]

Qof dhamaanteen aan ku dayan karno’

Waagii ay suxufiyadda Mareykan ee A’Lelia Bundles baahisay maqaalkeedii ugu horreeyey ee ay ka qortay ayeydeedii labaad, Madam CJ Walker 1982, waxa uu ku soo baxay qaybta “lost women” ee majallad arrimaha dumarka qorta.

Waxaanay arrintaasi bilow u noqotay soo noqoshadii Mrs Walker oo aasaastay ganacsi agabka timaha lagu daryeelo ah oo ka dhigay haweenaydii u horraysay dalka ee noqota milyaneer oo heshay hanti aanay dhaxlin.

“Waxay noqotay haweenaydii ugu hantida badnayd dunida ee dadka madowga ah, haweenaydii ugu horraysay ee warshad leh ee haddana noqota qof dadkeeda wax tarta,” waxa sidaa ku tilmaamay wargeys wax ka qoray markii ay dhimatay 1919.

Illaa maanta, Madam CJ Walker waxyaabihii ay soo saari jirtay waxa lagu iibiyaa dukaamada, taas oo ah dhaxal ay ka tagtay haweenay tobanaan sano saboolnimo ku noolayd oo waalidkeed na la adoonsan jiray.

Laakiin “sannado badan ayey Madam Walker buugaagta taariikhda kaga qornayd bogagga dambe. Iyada oo ahayd haweenaydii hindistay agabta timaha lagu daryeelo, haddana waxqaabadkeedii laga dhigay wax aan wax ka soo qaad lahayn,” ayay tidhi Ms Bundles oo taariikh faahfaahsan ka qortay Mrs Walker oo ciwaankiisu ahaa “On Her Own Ground,” sannadkii 2001.

Haatana Mrs Walker “aad baa loo hadal hayaa” maadaama ay Bundles ay qoraal cusub ka qortay.

Taariikhdeeda waxa laga heli karaa ku dhawaad 200 oo buug, waxqa kale oo lagu soo bandhigay dhawaaan maxfaxyo lagu qabtay bandhigyo oo uu ka mid yahay ka Simthsonian ee ku yaal Washington DC, Sidoo kale dariiq ku yaalla magaalada New York ayaa sannadkii hore loogu magac daray oo lagu maamuusay.

Bishii Maarij ayay Netflix soo saartay musalsal la yidhaa Self-made oo afar qaybood ah oo ay jilayso Octavia Spencer, oo ka sheekaynaya nolosheedii iyo ganacsigeedii. Waxaanu mar kale indhaha ku soo jeediyey taariikhdeedii iyo in mar kale qoraalkii Ms Bundle la baahiyo.

Imikana waxa magacii ganacsigeeda dib u soo nooleeyey shirkadda Sundial Brands ee ay leedahay Unilever oo lagu yaqaano waxyaabaha timaha la mariyo ee SheaMoisture la yidhaa, waxaanay shirkaddu xuquuqda milkiyadda iibsatay sannadkii 2013.

Waxa bilaabay aasaasaha shirkadda Sundial, Richelieu Dennis, oo sidoo kale guri weyn oo 34 makhsin ah ka iibsaday magaalada New York oo la yidhaa Villa Lewaro, ujeedada uu ka leeyahay na waxay tahay in uu ka dhigo xarun daraasaad oo baadha haweenka ganacsatada ah ee madow.

“Taariikhdeeda inteeda badani nasiib wanaag illaa maanta waa wax la taaban karo,” ayay tidhi Elle Johnson oo ka mid ah qoreyaasha qisada musalsalka Netflix. “Markaan eego nolosheeda iyo guushay gaadhay, dhabanno hays uun baa iga soo hadha”.

Waxay ku dhalatay Louisiana sannadkii 1867 magaceeduna wuxuu ahaa Sarah Breedlove, laakiin Mrs Walker waxay ku agoomowday todoba jir, 20 jir keediina waxay noqotay hooyo ninkii ka dhintay.

Waxa dhibay timaha oo ka daadan jiray, taas oo ah dhib ka dhasha maydhiga badan oo illaa maantadan taagan, waana waxa ku dhaliyey in ay bilowdo ganacsigeeda Madam CJ Walker Manufacturing Co, sannadkii 1906, kaas oo iibin jiray “dawo” ay ka mid ahayd mid madaxa lagu duugo iyo dawo dhiiqo gaar ahayd.

• Dhaqtarad kumanaan haween ah ka badbaadisay kansarka ku dhaca naasaha
• BBC Carabi oo la hadashay afar dumar oo guurkoodu burburay habeenkii aqalgalka
• ‘Soomaali la kala dooransiiyay Salaadda iyo shaqada’

Sannadkii 1916-kii waxay shaqaalaysiisay in ka baadan 10,000 oo wakiil waxaanay sidoo kale lahayd iskuulo dumarka loogu tabobaro ganacsiga qurxinta timaha, arrintaas oo ahayd shaqooyinka faro ku tiriska ah ee dumarka madoobi ay lacag ka heli karayeen waagaas.

“Fursad yar ayaan haystay markan nolosha bilaabay….. inaan nolol maalmeedkayga raadsado oo aaan fursad abuurto ayaan ku qasbanaa,” ayay waa dambe tidhi, sida ay Ms Bundles ku xustay taariikhdeeda. “Laakiin waan guulaystay. Waana sababta aan u leeyahay haweenay kasta oo madow oo haatan nooli waa in aanay is dhigan oo aanay fursad u soo gasha sugin, laakiin waa in aad dadaashaa oo aad samaysaa fursadahaas”.

Wakhtigeeda ayay ka horaysay

Mrs Walker, oo qaadatay magacaa ninkeedii saddexaad ee guursaday, oo Madam na lagu daryay ayey uga dhigtay magaca ay badeecadeeda ku iibiso.

Waxay ka mid ahayd dumar badan oo madow oo ganacsato ahaa oo waayadaaa adoonsigii ka dib soo baxay, si ay wax uga qabtaan baahi haysatay dadka madow oo ganacsatada caddaanka ahina iska indho tirayeen.

Waxa ka mid ahaa dumar kale oo Maraykanka madow ah oo iyaguna ganacsiyo waaweyn oo agabka timaha ah lahaa sida Annie Turbo Malone oo badeecadaheeda ay Mrs Walker iibin jirtay intii aanay iyadu ganacsigeeda bilaabin. Tartankoodii oo ay Ms Bundles sheegto in laga badbadiyey, ayaa ah dulucda musalsalka Netflix.

Laakiin Mrs Walker oo nolsheedu saamayn ku yeelatay Duke Ellington Opera, ayaa weli ah ta aadka loo yaqaan. Qayb ahaanna waxa weeyin sababtu sidii ay ugu fiicnayd suuqgaynta iyo sidoo kale in ay sawirkeeda ku dhejin jirtay badeecadaheeda. Arintaas oo ah wax imika noqday wax caadi ka ah baraha bulshada ee internet-ka, laakii waagaa ahaa wax ku dhac weyn u baahan.

“Waxaa jiray waxyaabo badan oo aan u haysano in Havard Business School lagu hindisay laakiin waa arrinta ay haweenaydan 100 sano ka hor samaysay,” ayay tidhi Nicole Jeffeerson Asher, oo ka mid ah qoreyaasha qisada Netflix. “Hindise ay iyadu ku fikirtay oo ay iska leedahay ayuu ahaa”.

Mrs Walker oo had iyo goor dadka fagaareyaasha uga khudbadayn jirtay waxay aad uga hadli jirta arrimaha siyaasadda sida dhibaataynta dadka madow, waxaanay yoolka shirkadeeda ku sheegtay kobcinta garaadka haweenka. Baroordiiqdii laga qoray waxa lagu xusay sidii ay dadka u gacan qaban jirtay iyo hantidii ay tabcatay.

“Maanta waxaynu ka hadalnaa ganacsiga bulshada iyo baayacmushatariga in uu yahay laba dhinac ama saddex qaybood [xoojinta wanaaga bulsho, deegaan iyo sidoo kale macaashkaba}”, ayuu yidhi Tyron Freeman oo ah bare jaamacded oo dhiga arrimaha deeq bixinta ee Jaamacadda Indiana, waxaanu buug uu ka qoray Mrs Walker tabarucaadkeedkii ku sheegay in ay u taagnayd; “waxaan arkayaa in Walker ay 100 sano ka hor wax samayn jirtay”.

Ms Asher waxay sheegtay in guulihii Mrs Walker ay gaadhay ay ka dhigeen qof “shacabku ku deydaan” weliba jiilal badan oo haweenka madow ahi, xataa iyadoo si khaldan loogu sheego in ay iyadu ikhtiraacday mishiinka timaha lagu jilciyo.

Laakiin in kasta oo dedaaalkaa ay saboonimada kaga baxday ee hodanka ku noqtay laga sameeyey filmo, illaa haatan way ku adkayd in Hollywood ay aqbasho sheekooyin ka ku saabsan taariikhda xidigaha dadka madow.

Mr Asher waxay hadda leedaday iyadoo kala fogaanta dhaqaale ee dadka Maraykanku ay sii badanayso, oo kala qoqobka isirka iyo labka ay ka sii darayaan, haddana dheddigu sii kordhayo ayaa awoodda baayacmushtarka dalka ee faro ku tirsika ah waxa haatan lagu qiimayn doonaa hadba sida ay shirkahadahoodu u gacan qabtaan saboolka, waana arrin lala xidhiidhin karo taariikhda haweenaydaa.

“Taariikhdani waxay ku saabsantahay haweenay Maraykan ah oo ganacsigeedii guul ka gaadhay,” ayay tidhi. “Kolba marka aan wax ka sii ogaano taariikhda iyo waagaa, waxaa inoo fududaanaysa in aan fahamno dedaalka aan haatan ku jirno”.

Laakiin Mrs Walker taariikhdeedu waa mid sideeda kuu soo jiidanaysa ayay intaa ku darty “Tusaalaha miiganaanta iyo go’aanka iyo himiladeedii runtii waa wax dhamaanteen inawada dhiiri gelinaya”.

Qaran News