8 Hoggaamiye oo hadalkoodu Dhayalsi,Muran & Marin habaabin dhaliyey

[Deeq A.]

 8 Hoggaamiye oo hadalkoodu Dhayalsi,Muran & Marin habaabin dhaliyey

Cudurka saf-marka ee Corona ayaa dowladaha caalamka wuxuu ku qasbay in ay u kala cararaan sidii ay u xakamayn lahaayeen faafidiisa.

Cudurka ayaa waxaa uu soo ritay ku dhowaad 1.3 milyan oo qof, halka ay u dhinteen in ka badan 70,000 qof, guud ahaan caalamka.

Balse tirada yar ee hogaamiyayaasha caalamka ayaa jeediyay hadallo ay cudurka ku dhayalsanayaan, halka qaarkood ay bixiyeen macluumaad marin habaabin ah oo ku saabsan fayraska Covid-19, amaba iyaga oo soo jeedinayay tallaabooyiin aan habooneyn.

Qaar ka mid ah dowladaha ayaa toddobaadyadii la soo baafay isbedelay; tusaale ahaan madaxwayne Donald Trump, iyo hoggaamiyeyaal kale waxay wali sii wadaan in ay dhibaatada ku gacan seyraan ayna qaataan go’aano halis ah.

Waxaa halkan aan idinkugu soo gudbinaynaa 8 hadal oo muran dhaliyay.

‘Waan xakameynay gabi ahaanba’

22 bishii January, labo maalmood ka dib marki kiiskii ugu horeeyay laga helay Mareykanka, madaxwayne Trump wuxuu bixiyay wareysi uu siiyay TV-ga CNBC wuxuuna xilligaas dafiray in uu cudurka soo gaaray Mareykanka.

Labo bilood ka dib Mareykanka ayaa noqday dalka dadka ugu badan uu soo ritay fayraska Corona. Waxay tirada guud kor u dhaaftay – 330,000 illaa 5 April, sida laga soo xigtay jaamacadda Johns Hopkins.

Tirada guud ee dadka u dhintay fayraska ee Mareykanka waxay ka badan tahay 9,633 qof taas oo ka yar Spain iyo Taliyaaniga; Haddana madaxwayne Trump wuxuu sheegay in tirada dhimashada Mareykanka laga yaabo in ay gaarto ilaa 250,000 oo qof.

‘Waa uun sida hargabka oo kale’

Taariikhda hadalada muranka dhaliya kama aysan hor istaagin Jair Bolsonaro, madaxweynaha Brazil, in uu cara galiyo hannaanka siyaasada dalkiisa, wuxuuna noqday madaxwaynaha dalka ugu wayn Laatin Amerika, sannadkii 2018.

Waxaa hoos u dhacday caannimada Bolsonaro ee dalkiisa, markii uu dalkiisa gaaray fayraska Covid-19. Khudbadiisii ugu dambeysay ee u uu TV-ga jeediyay waxaa hareeyya dibadbaxayaal isugu soo baxay dhowr magaalo oo ka tirsan dalka Brazil.

Dibadbaxyadan waxaa looga soo horjeeday qaabka muranka dhalisay ee uu madaxwaynaha u wajahay cudurka saf-marka ee Coronavirus.

Wuxuu sidoo kale gaashaanka u daruuray halista cudurka. Madaxweynaha Brazil wuxuu si joogto ah u jabiyay talooyiinka kala fogaanshiyaha bulshada.

Waxaa uu sidoo kale ka soo diiday in xannibaad ay soo rogeen qaar ka mid ah barasaabyada gobollada ee dalka Brazil.

Brazil waxaa ilaa iyo hadaa la xaqiijiyay in 11,000 kiis laga helay wuxuuna si fudud ugu fiday gobollada. Wasaarada caafimaadka ayaa sheegtay in kiisaska cudurka ay laba jibaarmeen 5-tii maalmood ee ugu dambeysay.

‘Halkii aad hdibaato keeni lahaydeen, waan idiin aasayaa’

Madaxwaynaha dalka Philippine, Rodrigo Duterte, dhankiisa muusan dafirin halista uu leeyahay fayraska Covid-19.

Dalkan waxaa la soo rogay tallaabooyiin adag oo ay ka mid yihiin xannibaado iyo bandow, balse waxaa dalkaasi ka dhacay hal dibadbax oo ay dadka uga cabanayeen gabaabsi dhanka cunadda ah.

Haddaba, Jawaabtii uu Duterte bixiyay maxay ahayd?

Waxaa uu ku hanjabay in dadka jabiya amarada dowladda ay toogan doonaan ciidamada ammaanka.

“Ha u caga-jugleynina dowladda, waad guuldareysan doontaan,” waxaa uu sidaasi ka sheegay shir jaraa’id oo uu qabtay 2 bishan April.

Dalka Philippine, kiisaska fayraska ee lagu arkay waa in ka badan 3,500, waxaana ku dhimatay in ka badan 160 qof.

‘Fayras kama jiro halkan. Ma aadan arkin wax duulaya, Soo sidaa ma ahan?’

Madaxwaynaha dalka Belarus, Alexander Lukashenko, ayaa iska indha tirayay marka la eego hab dhaqankiisa ku aadan coronavirus ee aalamka ka dilaacay.

Wuxuu ku qoslay soo jeedin ahayd in uu muujiyo dadaal dalkiisa uu uga hor istaagayo in uu ku sii fido fayraska Corona, sababtoo ah waxa uu yiri “uma jeedo fayras duulaya halkan”.

Xilli uu ka hadlayay telefishinka, isagoo ciyaarayay xeegada barafka lagu dheelo, wuxuu ku andacooday in dadka isugu so baxay ciyaarta ay wanaagsan yihiin sababto ah “qabowga ka jira garoonka ayaa ka hortaga in uu cudurka faafo”.

Wuxuu ku tilmaamay cabsiga fayraska Corona in aysan ahayn wax ka badan cabsi maskaxda ku dhacda”.

Belarus, oo ah dal ay ku nool yihiin 10 milyan oo qof, waxaa lagu tilmaamaa “goobtii ugu dambeysay ee Yurub ay kali-talisnnimada ay ka jirto”, waxaa laga soo sheegay in cudurka u haleelay in kabadan 700 qof, ayna u dhinteen ilaa iyo imika 5 qof.

‘Haddii aad awoodid qaab ay qoyskaada dibadda ku aadi karaan si ay wax uga soo cunaan samee, sababtoo ah taasi waxay xoojinaysaa dhaqaalaha’

Madaxwaynaha dalka Mexico, Andres Manuel Lopez Obrador, ayaa si joogta ah isaga dhagatiray talooyiinka saraakiisha caafimaadka ee ku aadan faafidda Coronavirus.

Wuxuu sidoo kale beeniyay halista fayraska, wuxuuna booqasho ku tagay melo ka mid ah dalkaasi isaga la kulmayaya bulsahada oo uu xitaa dhunkaday carruurta, wuxuuna salaamay taageerayaashiisa.

Dalka Mexico, cudurka uma uusan saamayn sida dalka dariska la ah ee Mareykanka, waxaa uuna soo ritay 2,143 qof iyo 94 qof oo dhimasho ah. Balse khubarada caafimaada ayaa ka digaya in tirada ay gaari karto mustaqbalka illaa 700,000 oo qof.

30-kii bishii March, Mexico waxay ku dhawaaqday xaalad degdeg ah oo caafimaad waxaana wali dalkaasi la ogol yahay in ay isu iman karaan illaa 50 qof.

‘Feyriska Corona waa shaqada alle ee uu ku ciqaabayo dalalkii cunaqabateynta nagu soo rigay’

Dowladda Zimbabwe, Emmerson Mnangagwa ayaa isaga jeedin hadallo muran dhaliyay oo ku aadan Corona. Sidoo kale xubno ka tirsan Golihiisa Wasiirrada ayaa ereyadooda lagu muray, sida Wasiirka gaashaandhiga, Oppa Muchinguri, oo sheegtay in cudurka saf-marka ah uu yahay aargoos uu alle uga aargoosanayo wadamada cunaqabateynta ku soo rigay Zimbabwe.

“Cudurada saf-marka ee noocan ah ma lahan sharaxaad dhanka Seyniska ah, mana lahan wax xudduud ah,” ayay tiri MrsMuchinguri 18 March.

‘Trump – adiga iyo dadka kula midka ah ayaa lagu eedeeyay inay ka dambeeyaan faafidda cudurka, maadaama dadka la dhibaatooda intooda badan ay Mareykanka ka soohorjeedaan.

Wadaadka Shiicada ee sida wayn looga qadariyo dalka Ciraqa ee Muqtada Al-Sadar ayaa ku eedeeyay madaxwayne Donald Trump in uu isaga ku faafiyay fayraska dalalka ka soo horjeeda Mareykanka.

Toddobaadyadii ugu dambeeyay, Al-Sadar waxaa uu ku gacanseyray tallaabooyiinka ay soo rogtay dowladda Ciraaq islamarkana waxaa uu qabanayay isu so baxyo diimeed oo uu dadka ku wacdinayay.

wuxuu sidoo kale faafidda u tiiriyay in ay sabab u tahay “sharciyeynta in ay is-guursadaan dadka isku jinsiga ah” guud ahaan caalamka, iyada oo ay jirto in labada dal ee sida aadka ah ugu faafay cudurka ee Shiinaha iyo Taliyaaniga aan wali laga ogolayn arrintaas.

“Mid ka mid ah arrinta ugu daran ee faafisay cudurkan saf-marka ah waxay tahay sharciyaynta in ay is guursadaan dadka isku jinsiga ah,” ayuu yiri.

Illaa 2 bishan April, wasaarada caafimaadka ee Ciraaq waxay xaqiijisay 772 kiis oo ah fayraska Covid-19 iyo dhimashada 54, balse hay’adda caafimaadka aduunka ee WHO waxay ka digaysaa in tirada ay intaasi ka sii badan karto.

‘Uma gudbinayno macluumaadka qaar ee dad-waynaha, sababtoo ah ma doonayno inaan cabsi abuurno’

Madaxwaynaha dalka Indonesia, Joko Widodo ayaa qiray in si ula kac ah uu u qariyay macluumaad la xiriira kiisaska Covid-19 ee dalkaas, si aysan shacabka u miciin bidin hab-dhaqanka walaaca iyo cabsida ku saleysan.

Dalkan ku yaalla qaaradda Aasiya waxaa kiiskii ugu horeeyay la diiwaangaliyay 2-dii bishii March, balse waxay imika tirada gaartay 2,200, waxaana cudurka u dhintay in badan 190 qof.

‘Waxaan ku sugnaa isbatalka habeen hore halkaasi oo aan u maleynayo in ay ku jireen bukaan qaba fayraska Corona waanna salaamay qof walba’

Rai’sul wasaaraha Britain, Boris Johnson, ayaa u sheegay warbaahinta, 3-dii March, in uusan wax walaac ah ka qaban in uu dadka gacanta ku salaamo, xiili uu UK cudurka ku sii faafayay, waxaa uu ku dooday in muhiimadda ay tahay in qofka uu gacanta dhaqdo.

Maalmo ka dib waxaa cadaatay in Boris Johnson uu gacan qaaday oo kali ah shaqaalaha caafimaadka, balse hadalkiisa ayaa wali ah mid cambaareyn la kulmaya.

Raisul wasaaraha ayaa fayraska Corona laga helay, waxaana la sheegay in la seexiyay isbitaal.

Qaran News