SOOMAALIYA IYO BIYO-XIREENKA WEBIGA NILE

[Deeq A.]

Waxaa meel muhiim ah soo gaaray wadahadalladii saddex geesoodka ahaa (u dhaxeeyaa Suudaan, Masar iyo Itoobiya), kuwaasoo ku saabsan biyo-xireenka Afrika ugu weyn ee dariskeenna Itoobiya ka dhisayso Webiga The Blue Nile.

Wadahallada, oo lasoo billaabmay dhismaha mashruuca sanadkii 2011, ayaa marna joogsanayay, marna soconayay in kastoo weli heshiis la gaarin. Hase ahaate, maadaama dhismuhu uu idlaanayo sanadka 2020, waxaa lagama marmaan noqotay in xal laga gaaro muranka. Dawladda Maraykanka ayaa dhowaan soo dhexgashay saddexda dal, oo dhex-dhexaadin u billoowday, waxaana la rajeynayaa in heshiis dhaco horraanta sanadka soo aaddan (eeg qoraalka U.S. Department of the Treasury ee sare).

Haddaba, Dawladda Soomaaliya waxaan u soo jeedinayaa inay wadaxaajoodkaas qeyb ka ahaato, tusaale ahaan korjooge. Maadaama Soomaaliya tahay dal qeyb weyn, oo dhulbeereedkiisa ah, uu ku tiirsanyahay webiyada kasoo billaabma buuraha Itoobiya, waa muhiim inay arrintaan si dhow ula socoto, aragtideena ku biiriso haddii/markii loo baahdo.

Waxaa xusid mudan laga soo billaabo toddobaatameeyadii in Dawladda Masar ay horjoogsatay dhowr hindise, oo Itoobiya ku dooneysay inay biyo-xireen uga dhisto Webiga The Blue Nile, oo kasoo billaabma dhulka buuraleyda Itoobiya (the Ethiopian Highlands). Hase ahaatee, Itoobiya waxay ka faa’iidaysatay dhacdooyinkii Gu’ii Carabta, kaasoo saameeyay Masar iyo Suudaan ba. Labaduba waxay ka warheleen ku dhawaaqidda masruuca biyo-xireenka ayagoo arrimahooda gudaha ku masquulsan, diblumaasiyad ahaan na aan diyaarsaneyn. Itoobiya, waxaa aad usii caawiyay af gambigii ciidanka Masar uu awoodda kaga riday Muxammad Mursi, sababay na in Midowga Afrika uu xubinnimadii Masar hakiyo. Mashquulka gudaha iyo kala daadsanaanta diblumaasiyadeed ee Masar waxay keentay in Itoobiya dhisto biyo-xireenkaas ay dooneyso inay ku horumariso dhaqaalaheeda kobcaya iyo tirada dadkeeda sida xad dhaafka u kordhaya (shacabka Itoobiya haatan waa 100 milyan qiyaastii. Sanadka 2050 (yacni 30 sano gudahood) waxaa la filayaa inuu gaaro 188 milyan, taasoo Itoobiya ka mid dhigeysa tobanka dal ee ugu dadka badan).

Soomaalidu waxay tiraa “Ninkii walaalkii loo xiirayoow, adna soo qoyso.” Soomaaliya iyo Masar, iyo Suudaan ba, waxay wadaagaan inay yihiin dalal noloshoodu, gaar ahaan waxsoosaarkoodu, ku tiirsantahay webiyada Eebbe dhulka Itoobiya ka dillaaciyay. Waxaan aamminsanahay in Webiyada Jubba iyo Shabeelle, oo inta badan beeraha Soomaaliya biyo siiya, ay Itoobiya maalin (dhowaan ama fogaan) uun leexin doonto. Haddii ay Nile leexisay kuwaan yar-yar inay leexiso cidna kama hor-istaagi karto. Balse Soomaaliya waxay awooddaa inay arrintaas u diyaar garowdo, ayadoo wax ka baranayso qadiyadda Nile.

Taladeydu ma ahan in Soomaaliya khilaafka Nile ay dhexda iskaga tuurto amaba Itoobiya kasoo horjeesato. Taladaydu waa Muqdisho korjooge haka noqoto doodaas, taasoo ka caawin doonta u diyaargarowga khilaaf kaas lamid ah mustaqbalka. Villa Somalia waa inay guddi ka kooban khubaro (biyaha iyo bey’ada) iyo diblumaasiyiin, oo arrintaas & xalkeeda, si hoose ula socda si deg -deg ah u magacowdaa kadibna u howl gelisaa. Waan ogsoonnahay Soomaalidu muranka qeyb kama aha, balse fogaan aragnimo iyo firfircooni ayaa ka wanaagsan falcelisnimo, maadaama ay jirto suurtagalnimo uu murankaas oo kale uu kussoo foolsaari karo.

Waxaan kale, oo aan soo jeedinayaa in suurtagalnimada Itoobiya ku leexin karto webiyadeenna doodo laga furo, dadweynaha lala wadaago, warbaahintuna ka hadasho.

Cabdinor Daahir

Goobjoog News

Source: goobjoog.com