Deeq A.

Nomad
  • Content Count

    207,695
  • Joined

  • Last visited

  • Days Won

    13

Everything posted by Deeq A.

  1. (SLT-Yubbe)-Wasiirro, Xildhibaanno iyo Saraakiil Ciidan oo ka tirsan maamul gobolleedka Puntland ayaa booqday deegaanka Ceel-Cad oo u dhow Yubbe oo ay ku sugan yihiin ciidammada qaranka Somaliland, Halkan hoose ka DAAWO Source
  2. Muqdisho (Caasimada Online) – Dowladda Soomaaliya ayaa madaxweyne ku xigeenkii hore ee maamulka Puntland Cabdixakiin Cabdullaahi Cumar Camey ka abaal-marisay dagaal siyaasadeedkii uu la galay xilligii ay u bahoobeen madaxda maamul goboleedyada. Sida ay noo sheegeen ilo-wareedyo lagu kalsoon yahay, Camey ayaa maanta xil safiir loogu magacaabay kulankii ay golaha wasiirada Soomaaliya ku yeesheen magaalada Muqdisho. Sida horey ay u sameyn jirtay dowladda, lama shaacin waddanka safiirka loogu magacaabay Camey, waxaase loo gudbiyey madaxweynaha oo marka uu ansixiyo shaacin doono dalka uu fariisan doono Camey. Camey ayaa ka hor-yimid madaxweynehii hore ee Puntland Cabdi Weli Gaas, islamarkaana garab istaagay dowladda dhexe markii uu taagnaa Khilaafka dowladda dhexe iyo maamul goboleedyadda. Dadka siyaasadda darsa ayaa rumeysan in xilka loo magacaabay Camey uu yahay farriin ay direyso dowladda, kuna sheegeyso inay abaal-marin doonto cid kasta oo daacad u noqotaa lana safataa. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho caasimada@live.com
  3. Shirkaan oo sadaxdii maalin ee la soo dhaafay ka socday magaalada Muqdisho waxaa soo qaban qaabisay wasaarada Arrimaha Gudaha, Federaalka iyo dib u heshiisiinta Dowladda Soomaaliya waxa diirada lagu saaray nidaamka federaalka ah ee Soomaaliya iyo awoodaha heerarka dowladda. Shirka ayaa waxaa ka qeyb galay qeybaha bulshada ee degmooyinka gobolka Banaadir iyo maamulka Gobolkaani iyo Madax kale. Wasiirka Arrimaha Gudaha federaalka, iyo dib u heshiisiinta xukuumadda Federaalka Soomaaliya Mduane Cabdi Maxamed Sabriye oo soo xeray shirka ayaa sheegay inay wasaaradu balaarinayso wadatashiyada la xiriira awoodaha heerarka dowladda si loo helo hannaan dowladeed oo la isku raacsan yahay kuna dhisan rabitaanka bulshada Soomaaliyeed. Wasiirka ayaa u mahad celiyay ka qeyb galayaasha shirka iyo sida ay uga doodeen waxyaabihii laga wada hadlayay inta uu socday. Sanator Cabdiwaaxid Cilmi Goonjeex oo ka tirsan Aqalka sare ee Barlamaanka federaalka Soomaaliya oo ka hadlay shirka ayaa tilmaamay inay muhiim tahay in laga wada hadlo nidaamka dowladeed ee maanta jira uuna noqdo mid xoojiyo midnimada dalka iyo wadajirka ummadda. Soomaaliya nidaamka dowladeed ee maanta ka jira waxaa uu ku dhisan federaal oo macnihiisu yahay qeybinta awoodaha dowladda iyo adeegyadda bulshada si loo gaaro horumar waara waxaase uu baahan yahay in laga wada hadlo nuuca ku haboon dalka iyada oo ay dadku go’aan ka gaarayaan. Source: goobjoog.com
  4. Guddoomiyaha Golaha Shacabka Maxamed Mursal Sheekh Cabdiraxmaan ayaa maanta guddoomiyay Shirka Guddiga joogtada ah ee Golaha Shacabka BFS waxaana Kulanka ka qeyb galay gudddoomiye ku-xigeenka koowaad ee golaha shacabka Mudane Cabdi wali Sheekh Ibraahim Muudey ,habdhowraha golaha shacabka iyo xoghayaha golaha. Xubnaha Guddiga joogtada ah ayaa ka hadlay waqtiga uu furmayo kalfadhiga shanaad ee golaha shacabka iyo sidoo kale Ajendayaasha horutabinta u leh golaha shacabka kalfadhigan iyo shuruucda hortaala. Kulanka maanta ee Guddiga joogtada ah ayaa lagu go’aamiyay waqtiga uu furmaayo kalfadhiga shanaad ee golaha shacabka oo a asteeyay in 27-ka bisha maarso oo ku beegan maalinta arbacada ah uu si rasmi ah u furmi doono kalfadhiga shanaad ee golaha sida uu Warbaahinta qaranka u sheegay Xoghayaha guud ee golaha shacabka Cabdikariin Xaaji Cabdi Buux. Source: goobjoog.com
  5. Former Turkish Ambassador to Somalia, Dr. Olgan Bekar, was named Turkey’s special envoy in the Somalia-Somaliland talks early this year. He is a well-known diplomat in Somalia and the larger East Africa region. He served as the Turkish Ambassador in Mogadishu – Turkey’s largest diplomatic mission in Africa – from 2014 to late 2018. He oversaw a diplomatic mission that played a crucial role in acting as a trusted mediator in Somali politics – often arbitrating between the Federal government and the mutinous and unruly Federal member states in Somalia – and channelling the global humanitarian attention and focus to Somalia in the event of menacing droughts and national disasters like Al-Shabaab terrorist attacks. Over the years Turkey has emerged as a solid, reliable, and benevolent diplomatic interlocutor in Africa since president Erdogan paid that maiden visit to Somalia in the hey-days of the 2011 detrimental famine that engulfed the whole of East Africa. The humanitarian programs were swift, precise and worthwhile. They saved vulnerable lives and communities in Somalia, Kenya, Ethiopia and Djabouti. In the days since then, Turkey’s image as a historical and genuine partner of African states was explicit and apparent to the political classes and the masses. The geopolitics of the Somali peninsula and the larger East Africa region are shifting swiftly and arbitrarily. Regional players, the Gulf nations, the EU and the U.S. are watching Turkey’s diplomatic and humanitarian initiatives closely. Turkey’s role in the Somalia-Somaliland talks will be consequential. The Somaliland issue is capricious, volatile and topsy-turvy: the stakes are high; violence and emotions are rampant; the political elites are armed with self-serving rhetoric and non-negotiable positions and principals. However, hope in renewed talks isn’t over: earlier this month Somalia’s president reaffirmed his commitment to the Somalia-Somaliland talks spearheaded by Turkey. Somaliland: Swinging between tribalism and a ‘statehood’? Since the collapse of the Somali Nation’s state in the ouster of Siad Barre in 1991, no strong or stable authority emerged to fill the political lacuna that emerged. Warlord zones, rebel territories, Islamist militias and tribal fiefdoms scattered the country. However, two rebel groups (predicated on tribal interests and sentimentalities) that played a central role in deposing the military regime of Siad Barre successfully formed autonomous administrative zones: Somaliland and Puntland. The rest of Somalia was under the mercy of brutalizing warlords and tribal militias that tried to over-run each other – elongating the civil war as the international community watched. Somaliland was formed right after the Somali civil war showed no signs of abating. Tribal elders from the respective tribes coalesced around the tribal militias, and penned down a consensus to establish a peaceful administration. This local grass-root effort brought stability and peace to the North-Western regions – that were named British Somaliland, a courtesy of Colonial heritage and legacy. Ironically, the tribal leaders and elders named the newly formed administration Somaliland, instead of finding a more culturally relevant name. In its initial phases of establishment, secession was not in the agenda and in the consensus framework agreed upon by the elders; in-fact its first leadership cadre was filled with veteran Somali nationalists, freedom fighters and Siad Barre regime military and intelligence officers. The Eritrea independence referendum of 1993 bolstered the confidence and secession voices within Somaliland. The administrative framework that was established to maintain peace and harmony – unlike the southern parts of Somalia – morphed into a political administration seeking independence and self-determination. This agenda was propagated by tribal elites while other tribes and communities in the peripheries of the administration were indifferent or sceptical of the success of such a political dispensation. Since then, Somaliland was a success story. Carrying out every socio-political step the South of the country could not achieve. Somaliland had successfully held democratic local and presidential elections, the region prospered under the peaceful bliss economically and socially. Administrative organs are efficient and functioning and the region exudes an image of a state. However, rancid tribalism and violence are not out of the picture, freedom of the press and unionist voices and sentiments are brutally suppressed. Markus V. Hoehnea Somali studies scholars observe how, British Somaliland, once a vibrant epicentre of Somali nationalism and Somaliweeyn ideology has become the burial place of all these ideals that thrived in the 1920-50s. Precursory talks: Chevening house declaration to the Ankara Communique Relatively productive and substantial talks between the Somalia and Somaliland administration occurred during the transitional government periods. The first of such talks were held in June 2012 in the United Kingdom. The then UK government, along with the EU and Norway undertook efforts to bring the two sides to talk and open a national discourse on their respective political positions. The meeting took place in the famous Chevening house and a general framework was declared to maintain and enhance talks. The then UK foreign secretary, William Hague termed the Chevening declaration as a landmark, and congratulated ‘‘the Somali Transitional Federal Government and Somaliland representatives on agreeing the Chevening House Declaration yesterday.’’ This initial meeting was followed by a subsequent meeting in Dubai. The president of Somalia, Sheikh Sharif Sheikh Ahmed met the president of Somaliland administration, Ahmed Silanyo. This was the first time that the leaders of the two sides met. Somaliland maintained its position of secession, whereas Somalia reiterated that the talks be continued so as to ventilate the issues. Then a year later, the two leaders met in Ankara in the presence of former Foreign Minister Ahmed Davutoğlu. The Ankara communiqué was signed on 13 April, 2013. In the communiqué, the Chevening and Dubai declarations were to be upheld, commitment to dialogue was strengthened, inflammatory language was to be avoided by both parties and a meeting was proposed to be held in Istanbul. Turkey and the international community are incessantly putting effort for the Somali regime and the Somaliland administration to continue the talks despite the entrenched differences. Both sides are adamant about their positions: Somalia outright rejects any form of secession and Somaliland considers political independence its own right. Turkey’s role in the talks are crucial and paramount for the whole Somali nation and East Africa’s ever contested issues of secessions, sovereignty and political autonomy. Challenges are in abundant in the Somaliland issue. But Turkey is a trusted and reliable mediator. Since the 2013 Ankara communiqué the Somalia-Somaliland talks had stalled. Lack of political will and the intervention of a trusted third party contributed to this surcease. Turkey offered a life-line to the talks by appointing a special envoy. Both sides welcomed this diplomatic gesture by Ankara. Other regional powers are also manoeuvring their course of actions. The Saudi-UAE axis that is worried by Turkey’s influence in East-Africa and the red-sea and Somalia’s neutrality in the Qatar blockade are watching closely. Somaliland administration president Musa Bihi travelled to Dubai on 10 March for bilateral talks – and definitely Turkey’s role and the talks will be inevitably discussed by the Emiratis. Somaliland’s perspective in the talks are crystal clear. They anticipate full political recognition at all costs. They are aware of Turkey’s stand in the Iraqi Kurdistan referendum and the Catalan referendum of 2017. But they are aware that Turkey has so far dealt with Somaliland fairly: they have received humanitarian, capacity-building and scholarship opportunities just like any other Somali region. Turkey’s commitments are also apparent, being the only nation with a special envoy for the talks. The international community’s interests in the Somaliland issue is dwindling; Turkey is offering a life-line for the talks and an amicable solution in the long-run. The way forward: Turkey’s consecrated arbitration role in East-Africa The Somaliland issue has become complex over the years: it is enmeshed and entangle with both regional and international geopolitics and interests. Somalia and the Somaliland administration are aware of this and leveraging the situations against each other. Somaliland has depicted itself as a bastion of peace, stability and democracy in the global stage – and this is undeniable. Moreover, the administration offers itself as an alternative to the Somali government (often releasing counter-statements whenever Somalia does in geopolitical issues); this has interested the gulf and regional nations who view they lost Somalia and Djibouti geopolitically to Turkey and China. Gulf nations, the UAE in particular is undermining the Somali government in Mogadishu and the Somaliland administration is propped-up as a more-friendly geopolitical partner – the UAE even courts and woos other Somali states in the Federal government. Moreover, Somaliland is even getting more complex internally. Unionist voices are clearly making their stand in rejecting any form of secession: the Maakhir region incorporated itself into the neighbouring arch-rival Puntland; the Khaatumo region and its populations turned out to be staunch Somali nationalists; whereas in Boorama and Zeila, secession sentiments are drying-up. A resurgent Somali state in Mogadishu (though with all its challenges and short-comings) has worried the Somaliland administration. Internationally recognized secession is absent, and if there is no solution to this dead-end, Mogadishu would ultimately come to impose its political and geographical sovereignty in Hargeisa. Furthermore, the Somaliland issue is quite ironical: its population flocks to Garowe to get Somali national passports and travel with it globally; they are represented in the Somali parliament and government (the deputy prime minister and speaker of the senate being from Somaliland); yet the political elites in Hargeisa beat the drums of secession. Tribal elite interest is at the nexus of the Somaliland issue: the secession argument is a top-down formulated political agenda; the presence of politicians, artists and intellectuals in Mogadishu underlines this; and within Somaliland, the secession issue is indexed to tribalism and regionalism – the Maakhir, Khaatumo and Awdal states issue confirms this. It is these ambiguities that made the international community to hesitate from recognizing Somaliland – the Eritrean dictatorial regime and the South-Sudan civil war made matters even worse for Somaliland’s prospective secession. The Somaliland issue is extremely delicate and complex. Numerous power centres have vested interests. Turkey, through its envoy Olgan Bekar, will have to tread a tight rope. The political elite’s interests are crucial in the Somaliland issue. Somalia has to guarantee constitutionally, a fair share of power-sharing scheme with the elites in Hargeisa and have them integrated into the national politics. Somaliland is economically huge and vast in population; it can even become the political engine of Somalia and shape the nation’s future body-politics. The possibilities for fruitful results are high and miscalculations can equally result in detrimental gridlocks. Turkey plays a significant and important role in Africa, now it can bring Somalia and the Somaliland administration to the table and arbitrate a long-lasting solution for all. Source The New Turkey Qaran News
  6. Muqdisho (Caasimada Online) – Caasimada Online ayaa ogaatay in shalay iyo maanta ay hawada ka maqantahay Idaacadda Ciidamada Qalabka Side ee hoostagta Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya kadib markii ay soo wajahday mushaar la’aan iyo garaam la’aan sida ay noo xaqiijiyeen xubno katirsan Radio SNA. Idaacadaan oo aan markii horaba laga maqlin xaafado badan kadib markii uu gubtay qayb kamid ah qalabkeeda ayaa maalmahaan waxaa isa soo tarayay cabashada ay qabaan wariyaasha ka shaqeeya kuwaas oo qiray in aysan mushaar iyo garaam midna helin 4tii bil ee la soo dhaafay. Maalmo ka hor markii aan baahinay in Idaacadda ay wajahayso dhibaatooyin daran kadibna ay naga sii qaatayn qoraalkayna Idaacadaha qaar ee magaalada Muqdisho ayaa waxaa Wariyaasha Radio SNA la kulmay Taliyaha Ciidamada Milateriga Soomaaliya General Daahir Aadan Cilmi (Indha-qarshe), Ammaan-duulaha CQS Gen Odawaa Yuusuf Raage, Wasiir ku xigeenka Gaashaandhigga dalka C/llaahi Colaad Rooble iyo Saraakiil katirsan Villa Somalia waxaana loo sheegay in maalmo kadib ay heli doonaan mushaarkooda iyo daryeelkii ay u baahnaayeen. “Balanqaadkii xubnahaas kadib waxba ma arkin laakiin wali waxbaa ka dhiman waqtigii ay qabsadeen, balse shalay ayaa Idaacadda daminay” ayuu Caasimada Online u sheegay Wariye katirsan Radio SNA ee Wasaaradda Gaashaandhigga Soomaaliya. “Wariyaasha waxay isku raacayn in Idaacadda la damiyo waayo waxaa nagala saaray guryihii aan daganeen, sidoo kale waxaan weynay raashin aan cuno, hadii aan lacag lagu siinin, mushaarna lagu siinin, guriga waalidkaana aadnan aadi karin, maxaa lagu noolaanayaa” ayuu wariyahaas codsaday inaan la magacaabin u sheegay Caasimada Online. Dowladda Soomaaliya ayaa wajahaysa ceeb iyo fadeexad ka dhalatay mushaar la’aanta Ciidamada DF-ka Soomaaliya waxaana laga cabsi qabaa in dalka uu galo xaalad Qatar ah hadii aysan Xukuumadda sameynin isbadal deg deg ah. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho Caasimada@live.com
  7. Muqdisho (Caasimada Online) – Maqaayad ku taalla degmada Cabdicasiis ee magaalada Muqdisho, ayaa lagu arkay qof meyd ah oo u muuqday in lagu dilay halkaas kadibna lagu aasay dharkeedii, si aan loo arag, waxaana dhacdadaan ay la yaab ku noqotay dadka deegaanka. Haweeney ku ganacsata maaqaayadda lagu arkay meydkaan, oo la hadashay idaacadda Dalsan, ayaa sheegtay in iyada oo xaaqaysa qeyb ka mid ah goobteeda ganacsi ay argtay xubno bani’aadam kadibna ay ku wargelisay maamulka iyo dadkii ka ag dhawaa. Sida laga dheehan karay meydkaan looma asturin sidii loogu talagalay waxaana lagu duugay dharkiisii, dhowr sano ka hor iyada oo aan loo qodin khabri, dadka deegaanka ayaana dib u karfanay una aasay. Cabdullaahi Maxamed Xuseen oo ka mid ah maamulka degmada Cabdicasiis ayaa sheegay in goobta ay gaareen markii lagu soo wargeliyay arrintaa kadibna ay la wadaageen hay’adaha amniga. Dhinaca kalana, waxa uu tilmaamay in meydkaan qiyastii la aasay xiligii ay dagaalada ka socdeen magaalada Muqdisho, 10-sano ka hor, isaga oo ugu dambayntii sheegay in shacabka iyo maamulka degmada oo iskaashanaya ay soo aruuriyeen lafaha qofkaan dibna loo karfanay lana aasay. Halkaan ka dhageyso codka https://www.caasimada.net/wp-content/uploads/2019/03/Haraaga-Lafo-Bini-aadan-oo-laga-helay-Biibito-ama-Maqaaxi-lagu-shaaho-oo-kuta....mp3Caasimada Online Xafiiska Muqdisho caasimada@live.com
  8. (SLT-Hargeysa)-Agaasimihii Guud ee wasaaradda warfaafinta dhaqanka iyo wayci-galinta somaliland Cismaan Xuseen Warsame ee habeen hore ciidammada ammaanka Somaliland ay gurigiisa ugu daateen xabsiga u taxaabeen ayaa maanta xorriyadiisa dib u helay. Cismaan Xuseen Warsame ayaa Isagu war-qadiisa is casilaadda waxa uu u gudbiyay madaxwaynaha somaliland markii uu sheegay in sababo caafimaad dartood aanu u gudan Karin shaqadii loo igmaday madaama xaalad caafimaad darro soo wajahday, waxaana la sheegay in Madaxweynuhu uu ka aqbalay. Source
  9. (SLT-Asmara)-Dawladda Ereteriya ayaa baahisay afar qodob oo xudun u ahaa wada hadalada ay weftiga Ereteriya la yeesheen Madaxweyne Biixi iyo masuuliyiinta kale ee dawladda Somaliland. Wasiirka warfaafinta Ereteriya Yemane G. Meskel, ayaa saddexdan qodob ku baahiyay barta uu ku leeyahay twitterka oo uu inta badan mariyo farriimaha dawladda Ereteriya. “Weftiga Ereteriya waxay soo gabagebeeyeen socdaal guul ahaa oo ay saddex maalmood ku joogeen Somaliland.” Ayuu yidhi Wasiirka oo ka hadlayay weftiga Ereteriya oo shalay dib ugu laabtay dalkooda, waxaanu intaas raaciyay, “Waxay kulamo balaadhan la yeesheen Madaxweynaha iyo tiro kale oo masuuliyiin ah.” Wasiir Yemane oo sharaxaya waxyaabaha ay ka wada hadleen Somaliland iyo Ereteriya, wuxuu yidhi, “Wada hadalada waxa diiradda lagu saaray nabadgelyada gobalka, dib u heshiisiinta, horumarka iyo is dhex galka. Weftigu waxay dawladda iyo shacabka uga mahadceliyeen sida diiran ee loo soo dhaweeyay.” Wasiirka Warfaafinta Ereteriya faahfaahin dheeraad ah kamuu bixin qodobadan iyo waxyaabaha ka hooseeya. Sidoo kalena dawladda Somaliland faahfaahin dheeraad ah kamay bixin qodobada ay weftiga Ereteriya ka wada hadleen marka laga reebo inay masuuliyiinta dawladda Somaliland si guud uga hadleen socdaalka weftiga. Weftiga Ereteriya ayaa saddex maalmood ka dib shalay waxay dib ugu noqdeen dalkoodii, waxaana madaarka ku sii sagootiyay masuuliyiin ka tirsan dawladda Somaliland. Source
  10. Muqdisho (Caasimada Online) – Ciidamo ka tirsan Milateriga Soomaaliya oo shalay ka soo baxay furumaha dagaalka ee Gobalka Shabeelaha dhexe ayaa xalay su’aalo ka yaabiyay waydiiyay xubnihii wasiirada ahaa ee xalay kulanka kula qaatay degmada Balcad. Ciidankaan ayaa wasiirada marka hore uga mahad celiyay soo booqashadooda waxayna kadib ay cambaareeyeen wafdiga wasiirada iyo abaan-duulaha Ciidamada Milateriga Soomaaliya iyagoo ku tilmaamay mas’uuliyiin qabiil balse aan aheyn xubno qaran. Sida ay goobjoogeyaal noo sheegeen, Ciidamada ayaa waydiiyay wasiiradii u tagay su’aalahaan “hadii aad tihiin qaran maxaa naga soo doontayn idinkoo ah hal qabiil? Aaway Wasiirkii Gaashaandhigga, ku xigeenkiisa, iyo wasiir u-dowlaha Gaashaandhigga ee aan hoos tagno? Intaas hal qof oo kamid ah malaga waayay”, Wasiirada ayaa is eeg eegay waxayna ku noqotay la yaab su’aalaha la waydiiyay. “Muxuu naga soo doonay wasiirka warfaafinta, muxuu naga soo doonay wasiirka amniga, ma waxaan nahay Booliis, walaalkayn Odawaa hore ayaa isu aragnay waxna noo qaban waayay ee hada muxuu noo taraa” sidaasi waxaa yiri Saraakiil katirsan Ciidamada Milateriga Soomaaliya ee shalay ka soo baxay furumaha dagaalka. Hadallada Ciidamada ayaa aad uga yaabiyey Wasiiradii xalay ugu tagay Xerada Hiil-wayne ee degmada Balcad waxayna u sheegayn in loo soo diray qabiil oo aan loo dirin qaran Xubno ka socda. “Waxaa halkaan u timaadayn waa inaa qabiil ka socotaan annagana aad naga dhigtayn qabiil, sidaas darted u laabta Farmaajo ee u sheega inaa nahay qaran oo aan rabno qaran dad ka socda, hasa-yeeshaa ogaada inaa idin jecelnahay oo aan idin qiimaynayno”ayaa lagu yiri wafdigii wasiirada ahaa ee shalay gaaray degmada Balcad ee Gobalka Shabeelaha dhexe. Wararka ayaa sheegaya in markii dambe wasiirka amniga Maxamed Abuukar Islow Ducaale, uu u qabtay muddo saddex maalmood ah in lagu xalin doono kiiskooda, wuxuuna Muqdisho kusoo laabtay, ayada oo laga sugayo fulinta ballan-qaadkaas. Caasimada Online Xafiiska Muqdisho caasimada@live.com
  11. (SLT-Hargeysa)-Telefishanka Aljazeera ayaa ka laabtay eedo been abuur ahaa oo uu ka faafiyay shirkadda Dahabshiil Group kadib markii shirkaddu soo saartay warsaxaafadeed ay eedaha iskaga fogaysay. Laanta Afka Carabiga ee telefishanka Aljazeera ayaa barmaamij uu baahiyay March, 17, 2019 waxa ku jiray eedaymo ka dhan ah shirkadda Dahabshiil laakiin, telefishanka ayaa barmaamijkiisa ka saaray qaybaha ku saabsana shirkadda Dahabshiil. Warsaxaafadeed shirkadda Dahabshiil soo saartay 19 March ayaa lagu yidhi “Dahabshiil waxay ugu baaqaysa telefishanka Aljazeera in uu ka noqdo eedaha aan sal iyo raad toona lahayn, islamarkaana macluumaadkan ka saaro boggagga lagu baahiyay.” Kadib warsaxaafadeedka telefishanka Aljazeera waxa uu barmaamijka ku jiray boggaggiisa ka saaray qaybaha ku saabsana shirkadda Dahabshiil. Shirkadda Dahabshiil ayaa hore u sheegtay in aanu telefishanku siin xuquuqda jawaabta intii aanay barmaamijka baahin taas oo saamixi lahayd in laga fogaado eedo aan sal iyo raad toona lahayn oo barmaamijka ku jiray kana dhan ahaa shirkadda. Guddoomiyaha Dahabshiil Cabdirashiid Maxamed Siciid ayaa sheegay in shirkaddu dhiiri gelinayso saxaafadda caalamka oo dhan ee xaqiiqda ku salaysan “Ciddii Dahabshiil doonta in ay la hadasho ma waydo, Dahabshiil wuxuu ka shaqeeya boqol iyo dhawr iyo labaatan Waddan oo caalamka ah, nasiib darro wax xidhiidh ah oo ay nala soo sameeyeen ma jirin haddii ay nala soo samayn lahaayeena si sax ah ayaanu uga jawaabi lahayn waxyaalaha ay doonayaan in ay na waydiiyaan. Anagu saxaafadda caalamka oo dhan xorriyaddooda iyo shaqadooda ixtiraam baanu u hayna, in saxaafaddu shaqadeeda qabsatana ixtiraam baanu u hayna laakiin, sida caalamka looga shaqaynayo waad ogtihiin BBC-da iyo kuwa la midka ahba caddaaladda in ay ilaaliyaan oo cidda ay magaceeda sheegayaan hubiyaan oo ay siiyaan in ay ka jawaabaan,” Sidaas ayuu yidhi Cabdirashiid Dahabshiil oo BBC-da u warramay. Ugu dambeyn Guddoomiyaha Shirkadda Dahabshiil wuxuu u mahadceliyay bulshada Soomaalida meel walba oo ay joogto sida ay taageerada ugu muujiyeen shirkadda markii ay arkeen eedaha, islamarkaana baraha bulshada ugu muujiyeen barbar istaagga shirkadda Dahabshiil. Source
  12. Dawladda Ereteriya Oo La Filayo In Ay Door Ka Qaadato Wada Hadallada Somaliland iyo Soomaaliya Dib U Milicso Khudbad Madaxweyne Biixi Ku Ammaanay Madaxweyne Afawerki Iskuna Barbardhigay Marxaladaha Somaliland iyo Ereteriya Dowlada Erateriya ayaa la sheegay inay door mihiim ah ka ciyaari doonto wada haddalada Somaliland iyo Soomaaliya, kuwaas oo lagu wado inay dib u furmi doonaan dhawaan, iyadoo todobaadkan dalka ay socdaal ku yimadeen wefti culus oo ka socda Dowlada Erateriya oo usoo diray Madaxqweynaha Dalkaa Isaias Afwerki ,kuwaas oo kullamo la yeeshay Madaxweynaha Somaliland, isla markaana socdaal ku tegay xarumaha siyaasadda dalka laga jaan-gooyo goobo kale Madaxweyne Muuse Biixi Cabdi ayaa hore u sheegay inuu Madaxweynaha dalka Erateriya uu door mihiim ah ka ciyaarayo is badelka Geeska Afrika ka curtay , isagoo ku amaanay Mr Isaias Afwerki halgankii uu soo galay gobanimadoonkii dalkiisa Erateriya, waxaanu u dhignaa hadalka Madaxweyne Biixi sidan“Dabaysha ka socota ee la yidhi nabadayta geeska Afrika iyo waa laga midoobayaa ay Dowladaha qaarkood ku dhawaqeen , waxa u hormood ah Madaxweynaha erateriya Isaias Afwerki intii uu noolaa ilaa maalintuu isagoo injineer bilaabay sanadka uu horeeya uu ka tegay ilaa maanta wuxuu ku jiray Dagaal uu gobanimada ugu doonayo Erateriya 32 sano dagaal ayuu ku jiray markii dagaalkii uu dhammaday Itoobiya ayaa cod ka qaaday oo Xorriyad ayuu ku qaatay , haddan Itoobiya ayey is dileen oo ay dal isku qabsadeen dad badan oo malaayiin gaadha ayaa ku dhintay haddana 11 sano oo kale ayuu gadoon ahaa oo uu u adkaystay cadaasit kasta oo la saaray, inuu u hoggaansamo gudidii jimciyada quruumaha ka dhaxasa ee shirkii Algerias inuu aqbalo isagoo uga diiday afar mitir oo dadlkiisa oo Baadhama Tuullada ah xadka u jirta in laga qaado oo cid kale la siiyo ayuu tu wal-ba u maray tiisii ayey noqotay caalamka oo dhan ayaa halkiisii ugu yimi Raysal Wasaaraha Itoobiya ayaa la idhi ugu tag Asmara adigu oo dhulkii dhulkii aad ku muranteena sii isagana talada ka qaado , wuxuu muujiyey inuu muraadkii uu dalkiisu lahaa halgan uu uga hadhi waayey ilaa cidii ku haysatay uu ku xukuntay.” Waxaanu intaasi ku daray Madaxweyne Biixi in qadiyada Somaliland ay ka sii adagtahay taa uu kasoo waramay ee Dalka Erateriya “Somaliland kaa wey ka sii adag tahay .”Ayuu yidhi Madaxweyne Biixi Dhanka kalene Ismaaciil Xuseen Farjar, oo ka tirsan xarunta daraasaadka siyaasadda ee loo soo gaabiyo magaceeda CPA oo la hadlay Tv-ga goobjoog, ayaa ka haddlay weftigii ka socda Ereteriya ee Somaliland socdaalka ku yimi “Weftigan Erateriya marka aad eegtid sida uu sheegay Wasiirkooda war-faafintu laba ujeeddo ayaa ugu waa weynaa wax-yaabaha ay u yimadeen mid waxa weeye inay arrinta Somaliland dib u eegaan oo xidhiidh cusub ay bilaabaan, qodobka labaadna wuxuu ahaa is dhex-galka nabada ee Geeska Afrika ka socda .” Waxaanu Ismaaciil Xuseen Farjar xusay inuu is badel weyni uu ku yimi arragtidii siyaasadda Erateriya eek u aadanay Somaliland “Markaa marka aad eegtid safarkoodan ay ku yimadeen oo laba nin oo aad u cul-culus , marka laga eego arrimaha diblamaasiyadda ee dalka erateriya ay ku yimadeen Somaliland gaar ahaan la taliyaha gaarka ah ee Madaxweynaha eratariya ee Madaxweyne Isaias Afwerki iyo wasiirka Arrimaha debada,waxay muujinaysaa in is badel weyni uu ku yimi siyaasaddii dalka erateriya ee ku aadanay Somaliland , waayo waxaynu naqaanay in erateriya in badan aanay la dhacsanay Somaliland oo ay aad aragtideedu u jan-jeedhay dhinaca Somaaliya iyo is raacsanaanta dhul ahaaneed , Ismaaciil Xuseen Farjar oo haddalkiisa siiwata ayaa sheegay “hase ahaatee waxa muuqata iminka arrintan oo weliba arrinta xiisaha lihi ay tahay in aanay safarkoodu ahayn mid siyaasadeed oo keliya hase ahaatee uu xidhiidh cusub in la abuuro uu yahay , wax aka marag kacay muddo saddex maal-mood ah ayey Somaliland joogeen, waxay bookhdeen Jaamacadihii waxay bookhdeen xarumihii siyaasadda, waxay bookhdeen goobihii makhaayadaha caadiga ah magaalada dhinac walba wey dhex-qadeen taasi waxay muujinaysaa oo marag u tahay in erateriya ay wakhtigan ka go’antahay inay wax badan ka Badesho siyaasadoodii ku aadanay Somaliland, waxaad moodaa inuu baal cusubi uu u furmaay Xidhiidhka Somaliland iyo erateriya .”Ayuu yidhi Ismaaciil Xuseen Farjar Dhanka kanela Ismaaciil Xuseen Farjar ayaa sheegay inay Erateriya ay door ku yaalan doonto wada haddalada Somaliland iyo Soomaaliya,“Door mihiim ah ayey ku yeelan kartaa laba arrimood-ba mar erateriya waxay haatan xubin fir-fircoon ka tahay urur goboleedka IGAD , markaa IGAD-na waa dadka gobolka ee ugu dhow arrinta Soomaalida in go’aan laga gaadho , qodobla labaadna waxa weeye Erateriya waxay saxiib dhow wakhti dheer la’ahayd Soomaaliya oo Madaxweyne Farmaajona aad ayey iskugu dhow yihiin marka aad iminka eegtid siyaasadda erateriya xiligii inoogu dambaysay, markaa saamayn badan ayey ku yeelan kartaa Qaran News
  13. Wasiir Dhabancad Wasaaradda arrimaha gudaha dowladda Puntland ayaa shaacisay, shuruudaha laga doonayo cid kasta oo u sharraxan, xubinnimada golayaasha degaanka degmooyinka Puntland. Qoraal ka soo baxay xafiiska wasiirka arrimaha gudaha Puntland, Maxamed Cabdiraxmaan Dhabancad ayaa lagu soo bandhigay, shuruudo ka kooban 15 qodob oo laga rabo, qofka u tartamaya xildhibaannada golayaasha degaanka Puntland. Shuruudaha waxa ku xusan; in qofka u tartamaya xubinnimada golaha degaanka, uu dhaqaale ahaan ka maarmi karo hantida dowladda iyo in beelaha 2 xubnood iyo ka badan leh, ay ilaaliyaan qoondada haweenka ee xulista xildhibaannada degaanka. PUNTLAND POST Cabdiraxmaan Ciise Cumar The post Dadka u tartamaya golayaasha degaanka Puntland oo lagu xiray in ay dhaqaale ku filan haystaan appeared first on Puntland Post.
  14. Baarlamaanka Iyo Xukuumadda Oo Isku Maandhaafsan Lacagta Laga Qaado Dadka Qaadanaya Taarikada Cusub Ee Gaadiidka “Awood Uma Laha Baarlamaanku In Uu Laalo Shaqo Socota Laakiin, Wuxuu Awood U Leeyahay In Uu Wax Naga Waydiiyo Tacriifadda,” Wasiir Cabdillaahi Abokor Xukuumadda Somaliland ayaa ku adkaysanaysa qaaddidda lacagta lixda boqol ee kun ah ee laga qaadayo dadka bedelanaya Taarikada kuwaas oo qaadanaya nashqada cusub ee xukuumadda madaxweyne Biixi samaysay. Baarlamaanka gaar ahaana Golaha Wakiillada oo miisaaniyadda ka reebay qaadista lacagtan ayaa si adag ugu sheegay xukuumadda in aanay lacagtaasi qaadin kadib markii ay dhawaan soo baxday in xukuumaddu qiimo dhimis u sameysay dadka qaadanaya inta u dhexeysa Maarij iyo Juun. Guddida Dhaqaalaha, Maaliyadda iyo Ganacsiga ee Golaha wakiillada, ayaa Salaasadii kulan la qaatay wasiirka gaadiidka iyo jidadka Mudane Cabdillaahi Abokor Cismaan waxaanay si adag guddidu si adag ugu sheegtay wasiirka in aan la sii wadin qaadista lacagtan sida lagu sheegay qoraal lagu daabacay bogga golaha oo laga soo saaray kulanka laakiin, wasiirka oo kulanka kadib saxaafadda la hadlay wuxuu sheegay in aanu goluhu xaq u lahayn laalidda shaqo socota. Kulankan ka dhacay xarunta Golaha Wakiillada Somaliland,oo uu guddoominayay Guddoomiye Ku-Xigeenka Guddiddaas Maxamuud Axmed Obsiiye, ayaa qoraal laga soo saaray oo lagu daabacay bogga Golaha Wakiillada lagu yidhi “Guddida ayaa si adag wasiirka ugala hadashay inay joojiyaan Lacagta 600 ee kun ah ee ay qaadayaan Taarikada cusub maaddaama Goluhu hore u laalay sharcinimadeeda markii miisaaniyadda la ansixinayay, isla markaana waxay guddidu wasiirka indhaha u saartay Go’aankii golaha iyo Lifaaqyadii Miisaaniyadda ku lamaanaa kuwii la laalay iyo kuwii la ansixiyey in la qaado.” Qoraalka guddidu ka soo saartay kulanka ayaa lagu sheegay in wasiir Cabdillaahi Abokor arrinta isaga riixay wasaaradda maaliyadda “Wasiirka ayaa Guddida u sheegay inaanay wasaaraddiisu arrintan ka warhaynin isla markaana ay guddidu wasaaradda maaliyadda kala xidhiidho arintan,” Sidaas ayaa lagu sheegay qoraalka guddida ka soo baxay. Hase ahaatee wasiirka oo wariyeyaashu markii uu kulanka ka baxay waydiiyeen sharcinimada lacagtan baarlamaanku hore u laalay ayaa sheegay in aanu Goluhu laali Karin shaqo socota :“Horta shaqo lama laalo, waa shaqo weeyaan , waxaana waajibinaya xeer 56, 2013 qodobkiisa 48-aad ,markaa shaqo la laalayaa ma jirto Awood uma laha Baarlamaanku inuu laalo shaqo socota , laakiin awood wuxuu u leeyahay inuu wax naga weydiiyo tacriifadda taana waanu ka wada hadalnay.”Ayuu yidhi Wasiir Abokor . Lacagtan ayaa ah Tacriifad wasaaradda Gaadiidka iyo horumarinta Jidadku abuurtay una gudbisay wasaaradda maaliyadda laakiin, Goluhu ku daray tacriifado aanu ogolaan oo laga reebay miisaaniyadda 2019. Muwaadiniinta ayay wasaaraddu u qorshaysay in ay muddo lix bilood ah si iskood ah u bedeshaan taarikada waxaanu wakhtigaasi kaga eeka bishan Maarij waxaanay wasaaraddu dhawaan shaacisay in ilaa bisha June qiimo dhimis loo sameeyay dadka aan wali bedelan mudddadaasna ay ku bedeshaan. Arrintan ayaa hadal hayn badan ka abuurtay in wasaaraddu tacriifado waajibiso marka ay doontana qiimo dhimis u sameyso taas ayayna u muuqata in ay keentay kulanka baarlamaanku la qaatay wasiir Cabdillaahi Abokor oo u muuqda in aanu ku qancin dalabka guddida. Qodobka sharci ee wasiirku cuskaday ayaa ku saabsan samaynta taarikada laakiin, kama hadlayo lacagta ama tacriifadda oo ah tan muranku ka taaggan yahay waxaana sida caadiga ah xalaaleeya tacriifadaha golaha wakiillada. Qaran News
  15. (SLT-Hargeysa)-Xildhibaan Cabdiqaadir Jaamac Xaamud oo ka mid ah mudaneyaasha Golaha Wakiiladda Somaliland ayaa waxa uu ka hadlay xaalada gobolka Sanaag, ciidammada qaranka ee ku ruqaansaday deegaanka Yubbe iyo safarkii uu kornayl Caarre ku maray deegaano ka mid gobolkaasi Sanaag, Halkan hoose ka DAAWO Source
  16. Muqdisho (SMN)- Ismaaciil Macalin Muuse gudoomiyaha guddiga dib u heshiisiinta qaran idaacadda Shabelle ee Muqdisho ayaa ugu baaqay odayaasha dhaqanka in ay ka qeyb qaataan dib u heshiisiinta beelaha walaalaha ah ee ku dagaalamaya deegaanka xeraale ee g/ galgadud. Gudoomiyaha ayaa sheegay in faa’ido uusan laheyn dagaalka qabaailka,sidaas darteedna loo baahanyahay in laga gaaro xak waara,kaalintaasina looga baahanyahay odayaasha dhaqanka. Sidoo kale Ismaaciil Macalin Muuse gudoomiyaha guddiga dib u heshiisiinta qaran ayaa ka hadlay xiisada u dhexeysa beelo wada daga deegaanka Cadale ee gobolka Shabeelaha Dhexe,wuxuuna ku baaqay in sida ugu dhaqsiyaha badan xiisadaasi loo joojiyo Dowladda Soomaaliya ayaa wada dedaalo lagu doonayo in lagu joojiyo dagaal beeleedyada ka soo cusboonaaday qeybo kamid ah gobolada dalka. View the full article
  17. Garoowe (SMN)- Wafdi ka socda ururka Midowga Yurub iyo ururka cuntada iyo beeraha Qaramada Midoobay ee FAO ayaa deegaan ka tirsan maamulka Puntland ka bilaabay mashruuca dhinaca waraabka ah. Mushruucaasi ayaa ujeedkisa lagu sheegay sidii loo heli lahaa waraab looga faa,iideysto dhulalka la beeri karo ee ku yaalla deegaanadaasi. Saraakiisha ka soctay Midowga Yurub iyo Qaramada Midoobay ayaa sheegay in dhinaca biyaha uu wax badan ka qaban karo dhibaatooyin dhinaca biya yarida ee ay keeneen abaaraha soo noqnoqday ee Soomaaliya. Mr Fulgencio Garrido oo ka socday Midowga Yurub ayaa xusay in helitaanka warbixinada la xiriira dhinaca biyaha ay muhiim u tahay dhul miyiga ah ee ku yaala Soomaaliya Waxaana uu intaasi ku daray in dad badan oo isagu jiro xoolo dhaqato iyo beeraley ay ka faa’iideysan doonaan mushruucaasi oo ay ku bixi doonta lacag gaareysa 3.2 milyan oo Euro. Maamulka puntland ayaa si weyn u soo dhaaweyey qorshaha Midowga Yurub ee lagu balaarinayo dhinaca helitaanka biyaha ee deeganada maamulkaasi. Sannadihii la soo dhaafay waxaa Soomaaliya saameyn xoogan ku yeeshay abaaro oo ay keeneen roobab la filayay oo aan da’in. View the full article
  18. The EU Delegation to the Federal Republic of Somalia jointly with the Government of Puntland and the Food and Agriculture Organization of the United Nations (FAO) today launched in Garowe the Integrated Land and Water Resources Management (ILWRM) Project. The event was attended by representatives of the Ministries of Planning, Agriculture and Environment, Livestock, Water and the Agency for Disaster Management as well as other Somali and International partners and stakeholders. The ILWRM Project will strengthen the capacity of all responsible Government institutions creating an Information Management Centre (IMC) able to provide all the information and services required to design strategies, plans and infrastructures to improve access to water and sustainable use of land resources, especially for rural communities. Water and land are critical resources for the economy and livelihoods of Somali people. These resources are particularly vulnerable to natural disasters and climate change. While access to water needs to increase, required infrastructures are to be designed and managed in a sustainable way on the basis of adequate plans and information. “This project was designed with this purpose” said The EU Chargé d’Affaires, Mr. Fulgencio Garrido Ruiz The projects builds on the expertise and information accumulated during over 15 years by FAO Somalia Water And Land Information Management (SWALIM) programme and will create the conditions for a progressive transfer of capacity and responsibility to the Government. “ILWRM project work as a pilot for further expansion to the whole Country” expressed Mr. Etienne Peterschmitt, Head of Programme of FAO Somalia. The Minister of Planning, Economic Development & International Cooperation for Puntland, Hon. Abdiqafar Hange, appreciated the support from EU and the partnership with FAO, highlighting the importance of the project to improve access to water for local communities in a context like Puntland constantly affected by drought and where natural resources are scarce and progressively deteriorating. ILWRM, with an overall EU contribution of 3.2 millions Euro, is shared with Somaliland, where the same activities are to be implemented in Puntland are foreseen, including a pilot project to be designed and implemented by the Information Management Centre in collaboration with local communities in a selected water catchment areas. View the full article
  19. Muqdisho (SMN)- Shirkan oo mudo sadex maalmood ah ka socday magaalada Muqdisho waxaa soo qaban qaabisay wasaaradda arrimaha gudaha iyo federaalka xukuumadda Soomaaliya. Shirka ayaa waxaa ka soo qeyb galay xubno ka socday maamul goboleedyada,ururada bulshada rayidka,xildhibaano ka tirsan labada gole ee baarlamaanka iyo wakiilo matalayay qaar kamid ah wasaaradaha xukuumadda. Shirka ayaa lagu falanqeeyay astenyta awoodaha dowladda dhexe iyo dowlad goboleedyada iyo saameynta uu leeyahay federaalka,waxaana halkaasi fikrado kala duwan soo jeediyay mas’uuliyiintii shirka ka soo qeyb gashay. Cabdi Maxamed Sabriye wasiirka wasaaradda arrimaha gudaha ayaa shaaciyay in la dhaqan galin doono go’aanadii ka soo baxay shirka,wuxuuna u mahad celiyay ka qeyb galayaashii shirka sadexda maalmood socday. View the full article
  20. (SLT-New Zealand)-Ku dhowaad toddobaad kadib markii 50 qof oo muslimiin ah lagu dilay magaalada Christchurch ee dalka New Zealand, ra’iisul wasaaraha dalkaas, Jacinda Ardern ayaa maanta sheegtay in dhammaan qoryaha kuwa milatariga oo kale iyo kuwa sida daran-dooriga u dhaca la mamnuucay. Mamnuucistan oo ay maanta raysal wasaare Ardern uga dhawaaqday magaalada Wellington, ayaa waxaa sidoo kale ku jira qasnadaha rasaasta badan qaada ee lagu kaydin karo laba wareeg oo rasaas ah, iyo aaladaha qoryaha caadiga u roga kuwa daran-dooriga u dhaca. Ardern ayaa sidoo kale ku dhowaaqday qorshe dib u iibsasho oo ballaaran, si loogu dhiiri-geliyo dadka haysta hubka inay kusoo wareejiyaan dowladda. Baarlamanka New Zealand ayaa la filayaa inuu ansixiyo mamnuucistan, marka kulankiisa xiga uu isugu yimaado bartamaha bisha April. Dhinaca kale, mas’uuliyiinta ayaa sheegay in la aqoonsaday dhammaan myedadka 50-ka qof ee lagu dilay weerarka, islamarkaana 20 ka mid ah lagu wareejiyo qoysaskooda, si loo aaso. Source
  21. An extremely sick Queensland mum who took her two daughters to Somalia for painful genital mutilation will go to prison as a deterrent to others. The woman, who cannot be named to protect the identities of her children, was found guilty of taking her daughters, then aged 10 and 13, to her birth country in April 2015 for the procedure. Brisbane District Court Justice Leanne Clare described the mutilation as child abuse, and said the mother, 45, had taken them to Africa for the purpose of having it done. “In this case, a woman of unknown ability used a sharp implement to excise the clitoral hood of each girl,” Justice Clare said during sentencing on Thursday. “The girls were not sedated, there was bleeding and a period of significant pain for perhaps a number of days, there was obvious risk of infection, even death.” She is the first person to be sentenced in Queensland for removing a child from the state for female genital mutilation. Cutting or removing some of a girl or young woman’s genitals is considered traditional in some cultures but illegal here. “To treat the adherence to tradition as mitigation would dilute the protection of the law for those children in most need of it,” Justice Clare said. No matter where a family may come from, whether it be Somalia, India or Ashgrove, it makes no difference, that children in this state have equal protection under the law.” The girls were playing outside their grandmother’s home days after arriving in Somalia when they were separately called inside. A woman they didn’t recognise carried out the procedure on the older girl first, followed by her younger sister. Their stepsister tipped off child safety services when they returned to their home south of Brisbane several months later. Crown prosecutor Dejana Kovac said the mother told a child safety officer in 2008 that she knew genital mutilation was illegal here, that sending children overseas to have it done was also against the law and she did not intend to subject her daughters to it. Ms Kovac said the woman had her daughters subjected to genital mutilation despite undergoing the procedure herself and experiencing complications because of it. The woman’s children were in court for the sentencing, and her eldest son at one point got on his feet in the public gallery to ask if he could speak. Judge Clare told him he could not. Defence barrister Patrick Wilson said the children stood by their mother, who is undergoing chemotherapy for breast cancer that has spread to her spine. He said his client was often in pain, that she found it difficult to walk and breathe, and suffered significant swelling in her arms. The children will be cared for by their father, and the woman’s sentence will be suspended after eight months. View the full article
  22. Muqdisho (Caasimada Online) – Machadka Daraasaadka Siyaasadda ee Soomaaliya, Heritage Institute for Policy Studies ayaa soo saaray warbixin qiimeyn ah oo uu ku sameeyey waxyaabihii ay qabatay iyo wixii ay ku guul-darreystay dowladda madaxweyne Farmaajo, labadii sano eeay jirtay. Hoos ka aqriso warbixinta oo dhameystiran Maxamed Cabdullaahi Farmaajo, waxaa Madaxweynaha Soomaaliya loo doortay, 8-dii Febraayo 2017-ka, isaga oo ballan-qaaday in uu horseedayo is-baddel weyn, sugayo amniga, xasilinayo siyaasadda, kobcinayo dhaqaalaha, la dagaalamayo musuq-maasuqa, uuna la imaanayo siyaasad arrimo dibadeed oo sarraysa. Laba sano kaddib, haddii la qiimeeyo waxqabadka Madaxweynaha, waxaa soo baxaya, in qorsha-yaashiisii qaar, ay u suurto galeen, kuwo kale oo badan – oo uu ballan qaaday xilligii doorashada iyo Shirkii London-na – aanay waxba ka hirgelin. Dhanka guulaha, Xukuumadda Farmaajo iyo Khayre (XFK) waxay guulo wax ku ool ah ka gaareen dadaalada in Soomaaliya deynta laga cafiyo, waxay xawaare geliyeen wada xaajoodka hay’adaha maaliyadda adduunka (sida Hay’adda Lacagta Adduunka ee IMF), waxay kordhiyeen dekhliga dowladda, waxay ku guuleysteen kasbashada kalsoonida shacabka, waxayna ku mintideen wada shaqaynta hay’adda fulinta (Madaxweynaha iyo Wasiirka 1-aad), sidaas oo ay tahayse, ma hirgelin in badan oo ahaa ballan-qaadyadii Madaxweynuhu doorashada ku galay. Waxaa isa soo tari waayey, ballan-qaadkii Madaxweyne Farmaajo ee ahaa, in xukuumaddiisu ay Al Shabaab uga adkaanayso laba sano. Taa iska daaye, waxuu ku guuldaraystay in uu hirgeliyo ballan-qaadkiisii ahaa, in uu furayo jidadka Muqdisho, oo in badani ay si joogto ah, u xiran yihiin, kuwa kalena ay xirnaantoodu, soo noq-noqoto. Dhanka siyaasadda arrimaha gudaha, labadii sano ee la soo dhaafay, waxaa hareeyey, jaah-wareer iyo is-qab-qabsi, dhowladda federaalka iyo dowlad goboleedyada ah. Si awood sheegasho ah, shaqo ka eryiddii uu Madaxweynuhu ku sameeyey, guddoomiyayaashii baaarlamaanka iyo kii maxkamadda sare, waxay noqotay, talaabo ka yaabisay xitaa taageerayaasha madaxweynaha. Waxaan iyana suurto gelin, in go’aan siyaasadeed, oo loo dhan yahay, laga gaaro, qodobadaa dastuurka ee aan weli laga heshiin, kuwaas oo ahmiyad gaarka ah u leh, hirgelidda doorashada 2020. Sidoo kale, waxaan heshiis buuxa oo la isku raacsan yahay aan laga gaarin, hannaanka doorasho oo Soomaaliya qaadanayso 2020-ka, taas oo fogeyneysa suurtagal-nimada doorsho qof iyo cod ah, oo dhacda 2020-ka. Waxaa iyana aan suurto gelin, in la adkeeyo, dhidibadana loo aaso, hannaanka fadaraaleynta, iyaga oo maamul-goboleedyadu, aanay kana sii xoogaysan, kana sii maamul-wanaagsanaan, siday ahaayeen laba sano ka hor. Waxaa isaguna istaagey, wadahadaladii Somaliland, weliba, kala shakiga iyo kala aamin-baxa labada dhinac, hadda sida uu u xun yahay abid ma noqon. Xagga siyaasadda arrimaha dibadda, waa daciif ama waa xumaaday xiriirka ay Soomaaliya la leedahay dowladiha iyo hay’adiha ay sanadahaan danbe sida aadka ah ugu tiirsanayd sida: Qaramada Midoobey, inta badan dalalka reer Yurub, Turkiga, Uganda iyo Sacuudiga iyo Imaaraadka oo Khaliij ahaan, ah, kuwa xiriirka ganacsi oo ugu baahsan, ay Soomaaliya la leedahay iyo Jabuuti oo ah waddan walaal ah dhow ah. Saaxiibada dhow ee Soomaaliya, waxaa noqdeen dalal faraha hal gacan lagu tirin karo. Dhanka musuq-maasuqa, aad ayaa loo hadal hayaa la dagaalankiisa, waxaana jira, daah-furnaan muuqata oo ku aaddan dekhliga ay dowladda soo uruursato iyo bixinta kharashyada. Dhanka kale, dhaqaalaha xukuumadda Qatar ka soo gala dowladda Madaxweyne Farmaajo iyo sida ay u isticmaasho waxay noqotay arrin aan wax badan laga ogeyn, aadse loo hadal hayo. Si kastaba ha noqotee, waxaa shaki badan ku jiraa in uu yaraaday ku takri falka xoolaha ummadda. Waxaaba la oran karaa, guud ahaan Soomaaliya, musuq-maasuqu ma xakamaysna, ee waa xarga-goostay, laaluushkuna wuxuu noqday furaha lagu kasbado xildhibaanada, doorashadana loo maro. Qiimayn maxaa loogu baahan yahay? Kaddib laba sano doorashadii Madaxweyne Farmaajo, taas oo ay weheliyeen ballan-qaadyo badan iyo rajo badan oo shacaku ka qabeen, waa loo baahan yahay, in shacabka Soomaaliyeed ay fahmaan – si ka mug-weyn wararka baraha bulshada lagu soo bandhigo – waxa u qabsoomay, waxa ay ka gaabisay iyo waxa qabyada ka ah, xukuumadda Maxamed Cabdullaahi Farmaajo. Qiimaynteenna labada sano ee hore ee hoggaanka Madaxweyne Farmaajo, waxay muujinaysaa, in kasta oo inta badan ballan-qaadyadii Farmaajo aanay fulin, haddana waxaa jira arrimo dowladdiisu guulo ka gaartey, in kasta oo ay hortaag-naayeen, culayso baahsan oo baddankoodu ahaayeen kuwa ay iyagu ku lug lahaayeen curintooda. Madaxweyne Farmaajo iyo Ra’iisul Wasaarihiisa Khayre, waxa ay ku guuleysteen, in ay kasbadan in badan kalsoonida shacabka, si ka sarraysa sidii xukuumadihii hore ay u heli jireen, kalsoonida shacabka. In kastoona bururkii ‘Ar Farmaajo Iigeeya’ uu si cad u yaraaday, haddana, sidaas oo ay tahay, xukuumaddu weli taageero mug leh ayay shacabka ka haysataa, kuwaas oo aaminsan in Madaxweynuhu niyad-wanaagsan yahay, haba ka gaabiyo hirgelinta hadafkiisee. Kalsoonidaas shacabka, waa arrin Farmaajo u wanaagsan, aanse dani ugu jirin dalka, waayo Soomaaliya waxay u baahan tahay, hoggaamiye xaaladda adag ee ay ku jirto ka saari kara, gaar ahaan arrimaha xaasaasiga ah ee amniga, maamulka iyo hirgelinta doorasho xor iyo xalaal ah. Qaabkee ayaan u marnay qiimaynta? Go’aamadii iyo ballan-qaadyadii Xukuumadda Farmaajo iyo Khayre ay ka soo saartay shirkii Soomaaliya ee May 2017-kii, ka dhacay London, ayaan u isticmaalnay in aan ku qiimayno wax-qabadkeeda iyo gaabiskeedaba. Dhawr sababood, ayaanna taas u samaynay. Kow, xukuumaddu waxa ay halkaas ku soo bandhigtay barnaamij maamul oo baahsan, kaas oo ku saabsanaa qorshahooda amniga, siyaasadda lagu-dhan yahay, dhaqaalaha iyo adeegga bulshada. Laba, Shirka London, waxaa la qabtay saddex bilood kaddib doorashadii Madaxweyne Farmaajo, iyo laba bilood kaddib markii golihiisa wasiirada la dhisay. Waqti ku fulin ayayna xukuumaddu u haysatey in ay degsato qorshe, una dhaqaaqdo fulintiisa. Saddex, xukuumadda waxay deeq-bixiyayaasha la saxiixday Hannaan Isla-xisaabtan Loo-dhan-yahay ah, kaasoo nuxurkiisuna ahaa, in dowladdu qorshe la timid, deeq bixiyayaashuna ballan-qaadeen in ay maal geliyaan, intii dowladdu ku taagan tahay fulinta qorshaheedaas. Afar, Hannaanka Isla-xisaabtanka Loodhan-yahay ayaa ah, qorshaha istaraatajiyadeed, oo kaliya ee cad, oo la fahmi karo, oo ilaa hadda, ka soo baxay, xukuumadda Farmaajo, kaas oo fududaynaya, in la qiimeeyo in ay u fuleen qorshayaashii ay xukuumaddu ballan qaadday in ay hirgelinayaan. Annaga oo taa ka duulayna, ayaan waxaan dib-ueegis ku samaynay, go’aamadii ka soo baxay shirkii London, ee May 2017 iyo Hannaankii Isla-xisaabtanka Loo-dhan-yahay, waxaana ka diyaarinnay, hal-beegyo muujinaya, in la gaaray yoolalkii la qorshaystay si aan u qiimayno shaqada xukuumadda ee labadii sanno oo tagtay. Si weyn ayaanna u fahamsan nahay in ay jiraan, arrimo awoodda dowladda ka baxsan, oo caqabad ku noqon karey dadaaladda dowladda, taas darteed ayaanna, qiimayntaan dowladda uga dhignay mid aan ku tiigsaneyn ee u turaysa, turiddaas darteed ayaanna, hal-begyada qiimaynta uga soo qaaddannay, kuwa ugu hooseeya ama ugu ladifan. Siyaasad lagu dhan yahay oo xasilan Go’aanka koowaad ee ka soo baxay Shirkii London waxa uu ahaa ballan-qaad ay xukuumadda Farmaajo ballan-qaadday in ay hirgelinayso siyaasad lagu dhan yahay oo xasilooni keenta, ayna dastuurka dib-u-eegis ku samaynayso, dhidibadana u aasayso hannaanka federaalka, ayna hirgelinayso qaab doorasho oo ah hal-qof iyo hal-cod. Sabab weyn ayaa keentay, in shirkaas London looga dhawaaqo in siyaasad loo dhan yahay, laguna dhan yahay, lasiiyo ahmiyadda koowaad. Deeq bixiyayaashu waxay og yihiin, kol haddaan hal awood aysan gacanta ku hayn qaran, in sida ugu dhow ee dib loogu yagleeli karo dal dagaal ka soo kabanaya, sida Soomaaliya oo kale, ay tahay, in la abuuro xasilooni siyaasadeed, wadar-ogol, wadatashi, hadduu doono hannaankaas ha noqdo, mid shaqo badan u baahan, culaysna wata ama jiitamaya. Sida ku cad dhammaan hal-beegyada kale, qorshe-hawleed kasta oo dowladdu London ku soo bandhigtay, kuna ballan-qaadday, waxaa lagama maarmaan u ah, siyaasad lagu dhan yahay iyo wada-socod. Halbeeggan xasiloonida iyo wadasocodka siyaasadeed, si guud dowladdu waa ugu guul-darraysatay; halka tub oo horumar aan sidaas u weyneyn ay xukuumadda Farmaajo ka samaysay waa dib-u-eegista dastuurka. Waxaa la oran karaa, dowladdu way baahisay la tashiga daneeyayaasha arrimaha dastuurka iyo bulshada rayadka ahba, in kasta oo taageerayaasha dowladda ay u badnaayeen; sidoo kalena, la tashi – haba koobnaadee – way la yeelatay dowlad-goboleedyada, waana arrin lagu ammaani karo, mar haddii, xiriirka dowladda federaalka iyo dowlad goboleedyadu, uu u badnaa mid is-qab-qabsi iyo khilaaf hareeyey. Sidiise, London carrabka loogu adkeeyey, hannaanka dib-ueegista iyo hirgelinta dastuurka, waa in uu ahaado mid dugsanaya daah-furnaan, ahmiyadda uu leeyahay awgeed. Waana in go’aamo wadar-oggol ah laga gaaro qodobada khilaafku ka taagnaa, sida khayraadwadaagga, awood-qaybsiga, hannaanka doorasho ee dalka iyo nooca iyo qaabka dowlad ee Soomaaliya loo samaynayo, sida in dalku uu yeelanyo dowlad baarlamaani ah oo ra’iisul wasaare hoggaamiyo iyo in uu dalku madaxweyne yeelanayo. Ballan-qaadkii ahaa in ay dowladdu, dhidibada u aasayso nidaamka faderaalka ah, iyana waa ay ku fashilantay. Dowladdu, waxay noqotay mid dhiillo ragiska-dhicin ah ku dharraysan, taas oo soo dedejisey in goboladu samaystaan Golaha Iskaashiga Maamulgoboleedyada oo ahaa isbahaysi u abaabulnaa iska caabinta wax ay ku tilmaameen damaca iyo amar-kutaaglaynta dowladda federaalka. Bilihii tagey, Golaha Iskaashigu waxay waayeen laba hormuud, uuna ka mid ahaa guddoomiyahoodii Cabdiweli Maxamed Cali-Gaas, Madaxweynihii hore ee Puntland, iyo Shariif Xasan Sheekh Aadan, Madaxweynihii hore ee Koofur-Galbeed. Shariif Xasan waxa uu isla casiley cadaadis dowladda Federaalku saartay, taas oo ay xigtey, in hannaankii doorashada Koofur-Galbeed ay dowladdu maamulatay taasina waxay keentay, in qaabka loo maray Madaxweynihii badeli lahaa Shariif Xasan, in lagu tilmaamo, qaab marooqsi ah maamulwanaaggana ka fog. In ka badan 15 muwaaddin ayaa naftooda ku waayey iska-hor-imaadyo rabshado wata oo ka dhacay, Baydhabo, magaalo madaxda ku meel-gaarka ah ee Koofur-Galbeed, kaddib markii ay dowladdu dib u xirtay, Muqtaar Roobow oo ahaa hoggaamiye hore oo Al Shabaab. Roobow dowladda ayuu isku soo dhiibey, lana heshiiyey, kaddibna waxa uu isku sharaxay xilka madaxweynenimo ee maamulkaas, taas oo aad loo aaminsanaa in uu yahay mid ku guulaysan kara, isaga oo kasbaday kalsoonida shacabka, siyaasiyiinta iskuna asteeyey hoggaamiye shabaabka hor-istaagi kara. Dowladda, oo kaashanaysa ciidanka Itoobiya ee Baydhabo ku sugan, ayaa Roobow xirtay, sidaasna ku sugtay in ay soo saarto Cabdicasiis Lafta-Gareen, musharixii ay u xaglinaysay. Isku soo duuduub, is-aaminaad badan ma dhextaalo dowlad goboleedyada iyo dowladda dhexe, in dhawaalana xiriirkooduna waxa uu ahaa mid aan fiyoobeyn, gaar ahaan Galmudug iyo Jubaland. Waxaa wiiqmay kalsoonidii, shakiguna waa badnaa, taas oo keentay, in maamul-goboleedyadu ay isku qanciyaan, in aan faa’iido ugu jirin inay deegaanadooda dimuqraadiyeeyaan, awooddana ku baahiyeen, maaddaama ay u arkeen inay taasi sii wiiqi karto. Marka la eego diyaarinta hannaanka doorashada ee 2020-ka, ma jirto, guul ay xukuumaddu gaartey. Waxay ahayd Baydhabo, bartamihii 2018-ka, markii ugu danbaysay ee uu dhacay wadatashi rasmi ah oo arrimaha dhabta ah loo daadegey, markii madaxda dowladda federaalka iyo kuwa maamul-goboleedyadu ay mabda’ ahaan isku afgarteen doorasho qof iyo cod ah. Kaddibse, waxayba labada dhinac isku khilaafeen qodobbo muhiim ah oo ka mid ah heshiiskaas, gaar ahaan nooca deegaan-doorasho ee dalka, sida in dalka oo dhami hal deegaan-doorasho loo arkayo iyo in maamul-goboleed kastaa, uu noqonayo deegaandoorasho gaar ah. Waxaa kalee oo muuqata, in ay jirto hannaanno doorasho oo Farmaajo iyo Khayre ay danaynayaan, iyaga kaliyana ay fahamsan yihiin. Waxaana muuqata in ay ka maagayaan, wada-hadal rasmi ah oo dimuqraadi ah, daahna furan in ay la galaan dhinacyada ay khusayso doorashadu ee Soomaalida kale, sida xisbiyada siyaasadeed, baarlamaanka iyo bulshada rayadka ah – si dalka ay uga dhacdo 2020- ka doorasho xalaal ah, oo qof iyo cod ah. Waxaana la tuhunsan yahay sababta ay uga war-wareegayaan madaxda dowladdu, in ay dadka ka talagaliyaan qaabka lagu hirgelin karo hannaan doorasho oo xor ah oo xalaal ah, in ay tahay, sida ay uga go’an tahay in ay awoodda sii haystaan, doorashada tan xigtana, ay iyagu madaxnimada ugu soo noqdaan. Sidoo kale, dagaalka qabow ee ka dhexeeya madaxda dowladda federaalka iyo kuwa gobolada iyo guud ahaan, ishaaraanka bannaanka yaal, ayaa iyana loo sababayn karaa, horumar la’aanta ka jirta hannaan doorasho oo loo dhan yahay. Halbeegga ugu saamaynta badan bulshada, waa hirgelinta ama ka gaabinta doorasho xor ah oo xalaal ah; waayo, ku dhawaad labaatan sano, shacabka Soomaaliyeed, waxaa lagu go’doonshay in ay noqdaan daawadayaal, markii ay doorasho dhacayso, iyada oo oday-dhaqameedyo iyo wakiilo kooban, codkii shacabku bixin lahaa, gacanta loo geliyey, kuwaas oo nasiib darro, inta badan ka beeciyey codkaas, musharixii ugu falisaad sarreeya. Hadda, laguma gafayo, haddii la odoraso, mudada kooban oo ka hartay hoggaanka Madaxweyne Farmaajo, in ay yar tahay fursadda ay ku dhici karto doorasho qof iyo cod ah, oo dadka iyo dalka oo dhan ah. Sidoo kale, muddo kororsi – oo ay hadda hadal-haynteeda bilaabeen mudanayaal baarlamaan oo dhanka dowladda u xagliya – ma ahan, guud ahaan arrin u wanaagsan Soomaaliya, gaar ahaanna, ay mudan tahay dowladdan Farmaajo iyo Khayre oo natooxsiga iyo keli-socodka ku sifowdey. Sidoo kale, waxaad mooddaa, in dhinacyada siyaasadda oo dhammi, ay gadaal u dhigteen, ka hadalka qorshe cusub, loo qaateenna ah, oo baddiil u noqon kara, doorashadii dowladdaan laga filayey oo dalkoo dhan iyo dadkoo dhan ah. Haddiina aan talaabooyin dhiiranaan leh, laguna midaysan yahay oo nooca doorashada 2020-ka ah aan sida ugu dhaqsaha badan loo qaadin, waxay u badan tahay, hannaan doorasho-ku-sheeg ah, deg-deg lagu sameeyey, oo silloon, in la camal-dulleeyo, laguna khasbanaado. Qodabada kale ee ku dhex jirey ballan-qaadyadii dowladda ee siyaasad lagu dhan yahay, oo xasiloon, waxaa ka mid ahaa: in la xurmeeyo xuuuqda bini’aadamka, in uu xasaanad leeyahay muwaadinka, xorna u yahay hadalka, kulamada iyo in saxaafadda ay xor-noqoto aanna la xanibin. Ballan-qaadyadaas, dhammaan dowladdu waa ka soo bixiweydey. Ciidamada dowladda ayaa weeraray siyaasiyiin mucaarad ah, ilaalana ka laayey, dowladdu waxay si soo noq-noqotay xisbiyada siyaasadeed uga horis-taagtay, xuquuqdooda dastuuriga ah (ee ah inay kulamo qabsan karaan), waxaa kale oo ay xakamaysay saxaafadda madaxa-bannaan iyada oo caadeysatey in ay qaado ol-ole baahsan oo is-gadid iyo barabagaan ah, kaas oo ujeedkiisu ahaa in ay madaxa ka qabsato, shacab Alahood Alle yahay. Xukuumadda Farmaajo iyo Khayre waxay argagixiso ku sheegeen muwaadin, una gacan geliyeen Itoobiya. Madaxweynahaaba, dhawaan, ku dhiiraday, in saxaafadda madaxa bannaan oo dowladdiisa dhaliisha uu ku tilmaamo, kuwa baahiya colaadaha. Xoojinta Amniga Qaranka Qodabka labaad ee heshiiskii Soomaalidu London ku gaartey, deeq bixiyayaashana ballan lagula galay, waxa uu ahaa in la xoojiyo amniga qaranka, dibna loo soo nooleeyo Golaha Amniga Qaranka, in dib loo dhiso ciidan qaran oo Soomaali oo dhan ka kooban iyo in suggidda amniga iyo deegaanada la isku xiro, hoosna laga soo bilaabo dib-u-heshiisiinta iyo isku-xirka iyo hawl-gelinta shacabka ku nool degmooyinka iyo deegaanada, mashruucaas oo loo bixiyey Wadajir. Ilaa hadda, dowladdu kuma guulaysan inay hirgeliso Golaha Amniga Qaranka; waayo, qayb ahaan markii horeba kuma jacsanayn ama ma doonayn in ay fursad siiso ama xoojiso madaxda maamul-goboleedyada oo Golaha Amniga Qaranka xubno ka ahaa markii ay jirtey xukuumaddii tan ka horreysey, ee Madaxweyne Xasan Sheekh. Golahaan Amniga Qaranka, waxaa loo qaabeeyey in uu ahaado, madal go’aamada siyaasadeed oo amniga khuseeya lagu gorfeeyo, go’aanna looga qaato. Waxaana sidaas loogu qaabeeyey, iyada oo la isla ogolaa, in dowladda dhexe iyo dowlad-goboleedyadu ay dalka isla maamulaan, hannaanka federaalkana loo arkey, hawl socota oo aan weli caga-dhigan ah. Madaxweyne Farmaajo, Golaha Amniga Qaranka hal mar ayuu kulmiyey, ilaa intii uu shirkii London ka soo laabtay, is-qab-qabsi iyo is-qoonsi dhex yaalay isaga iyo madaxda gobolada ayaana qabsoomidda kulamo kale, caqabad ku noqday. Waase uu ku baaqay Madaxweynuhu, in uu qabsoomo kulanka Golaha Amniga Qaranka isaga oo magacaabay la taliyaha Amniga Qaranka, sameeyeyna xafiis, uu hormuud ka yahay hawl-wadeen sare, oo hawlaha amniga isku duwa. Heshiiskii ahaa in la dhiso ciidan qaran oo isku dhafan, dowladda federaalka iyo dowlad-goboleedyadu waxay ballan-qaadeen in ay dhisayaan ciidanka xoogga dalka Soomaaliyeed oo ka kooban 18 kun oo askari, shanta maamul-goboleedna laga keenayo midkiiba saddex kun oo askari. Ujeeddaduna waxay ahayd in dib-uhabayn lagu sameeyo ciidanka qaranka oo hadda u badan mid Muqdisho laga dhisay. Deeq-bixiyayaashu, iyana, waxay ballan-qaadeen, in ay qalabeeyaan, mushaarna siiyaan ciidankaas qaran ee lagu dhan yahay, ama isku dhafan, intii dowladdu ay awoodayso in ay iyado mashaarkooda bixiso. Ciidankaas cusub, waxaa lagu tala galayey, in ay si toos ah u hoos yimaadaan wasaaradda gaashaandhiga ee dowladda federaalka, iyada oo wada-tashi la samaynaysa dowlad-goboleedyada markii ay baahi timaaddo. Qorshahaas soo jeedin ma soo dhaafin, fulinna uma gudbin. Si guud marka loo eego, hirgelid la’aantiisa waxaa sabab u ahaa dib-u-heshiisiin la’aanta Soomaaliya ka jirta, iyo kalsooni-darada dagaalka sokeeye laga dhaxlay. Xildhibaanada qaar ayaa saluugay qorshihii lagu ballamay ee ahaa in dib-uhabayn lagu sameeyo ciidanka xoogga waxayna ku doodeen in tallaabadaas ay wiiqayso ciidanka hadda jira ee xoogga dalka iyo hawl-galada amni sugid ee ciidanka u socota. Dooddaas la galiyey isku dhafka iyo dib-u-habaynta ciidanka, waxayba qiil u noqotay (ay uga takhalusaan ballantaas) xukuumadda Farmaajo iyo Khayre oo aan awalba ku jacsanayn hannaanka federaalka, aaminsanaana in maamul-gobaleedyadu ay is barbar-yaac iyo doc-wareen ku ahaayeen dowladda Qaran ee ay iyagu gar-wadeenka ka yihiin. Dhanka kale, dowladdu, waxa ay abaabushay ciidamo ay u bixisay Xasilinta, kuwaas oo la mucaaraday, lana tilmaamay in aysan hoos imaan haykalka ciidan ee dalka, gaar ahaan booliska iyo milateriga, laguna eedeeyey in ay u eg yihiin maleeshiyo. Kaddib doodo adag oo siyaasadeed, ciidankii ‘xasilinta’ waxaa lagu daray ciidanka booliska Muqdishu. Shirkii London waxaa lagu soo bandhigay in shanta sano oo soo socota, Soomaaliya loo abuurayo ciidan boolis ah oo dhan 50 kun. Xaqiiqadiina, in badan oo amni darada Soomaaliya ah uma baahna ciidan milateri ah, wuxuuse dalku u baahan yahay sirdoon aqoon leh iyo ciidan boolis ah oo si fiican u tababaran, muwaadiniintana ku tiirsan, xiriirna la leh. Sida London lagu heshiiyey dowlad goboleedyadu iyaguna, booliskooda u gaarka ah ayay ahayd in ay samaystaan, maalna gashadaan. Qorshihii amni ee London lagu soo bandhigay lama hirgelin. Dowladdu waxa ayba sii kordhisay khalkhalkii hay’adaha amniga, kaddib markii ay marar badan, baddashey saraakiishii hoggaaminaysay laamaha amniga. Dhanka kalana, Al Shabaab waxa ay sii wadeen xasilooni daradii ay dalka ku hayeen, iyo falalkoodii argagixis, iyaga oo Muqdisho qaraxyo ku harqiyey. Waxaana ugu darnaa, qaraxyadii 14-kii October 2017-ka iyo kii 28 Febraayo 2019, oo boqolaal shacab ah lagu xasuuqay caasimadda, kaas oo astaan u noqday fashilka dowladda ee ballan-qaadkeedii ahaa in ay amniga sugayso, gaar ahaan caasimaddda. Ballan-qaadka ugu danbeeya ama saddexaad ee dhanka amniga waxa uu ahaa, in la hirgeliyo qorshaha Wadajir loo bixiyey ee nuxurkiisu ahaa in deegaanada, iyo degmooyinka, dib-u-heshiisiin laga hirgeliyo, dadka la isku xiro, maamulka la wanaajiyo si amniga dadku wax uga sugtaan. Qorshii Wadjir, marka laga reebo laba degmo oo ka hirgalay Koofur-galbeed iyo kulama badan, wax badan kama fulin isaga oo eersaday, is-afgaranwaaga iyo xafiiltanka, dowladda federaalka iyo maamulgoboeedyada. Dib-u-soo-Kabashada Dhaqaale Heshiiska kale ee London lagu gaarey, ee ballanqaadka dowladda Farmaajo ahaa, wuxuu ku saabsanaa soo kabashada dhaqaale, waxa uuna ka koobnaa afar tubood: b) dhaafidda deynta iyo xiriir la soo ceshiga hay’adaha dhaqaalaha adduunka, t) kor u qaadidda dekhliga gudaha, j) hirgelinta qorshaha horumarka qaran ee jiray iyo diyaarinta midka xiga, x) si masuuliyad wadata uga faa’iideysiga iyo u maamulidda khayraadka dabiiciga ah ee Soomaaliya. Ballan-qaadkaan kobcinta dhaqaalaha ayaa ah ballanta ay dowladda Madaxweyne Farmaajo guulaha ugu badan ka gaartey. Kow, waxay dar-dar gelisay hannaanka Soomaaliya deynta looga dhaafayo. Labada sano gudahood, dowladda waxay ku guulaysatey in ay ka baramoosto heerkii saddexaad kormeer ay Hay’adda Lacagta Adduunku ku haysey hannaanka maamul-dhaqaale ee dowladda. Hannaankan oo loo soo gaabiyo SMP ee kormeerka iyo korjoogteynta Hay’adda Lacagta Adduunka ee IMF, waa hannaan farsamo oo IMF ay tashiilka iyo isku-tashiga ku jarabarto dalalka saboolnimada la daalaadhacaya. Waxaa intaa weheliya in xukuumaddu kasbatay kalsoonida. Midowga Yurub, taas oo hadda markii ugu horreeyey muddo dheer kaddib, dowladda Soomaaliya, u bilowday kabid miisaaniyadeed. Taas waa guul weyn, oo xukuumadda ku gaartey muddo gaaban. Waxay kaloo dowladdu qarka u saran tahay in ay deyn ka hesho Bangiga Adduunka. Tubta dowladda oo ahaa in ay kordhiso dekhliga gudaha, labadii sano oo la soo dhaafay waxay ku guulaysatey in 15 ilaa 20 boqolkiiba kor u qaaddo dakhligeeda, guud ahaanna tobankii sano oo la soo dhaafay dekhliga dawladihii Soomaaliya oo dhan kor buu u socdey. Si kastaba ha ahaatee, dowladda Farmaajo iyo Khayre, gaar ahaan wasaaradda maaliyadda waxay ku guulaysatey in ay dadka si daah-furnaan leh ugu soo bandhigto, ilaha dekhliga, wayna ku ammaanan yihiin, inay miisaaniyaddii oo idil internetka soo dhigeen, oo qof kastaa daalacan karo. Xukuumaddu way ku dadaashay in ay hirgeliso barnaamijyada ku tibaaxan Qorshaha Horumainta Qaran ee 2017-2019, oo ah kii ugu horreeyey muddo 30 sano ah, waxayna si joogto ah, bil kasta, u qabanaysey, shir wadajir ah oo dowladda iyo deeqbixiyayaasha ay wada-joogaan, ee loo yaqaan SDRF, kaas oo mashaariicda Qorshaha Horumarka Qaran lagu maal-geliyo, lagana kormeero. Uma ayan suurto gelin dowladda, in ay hirgeliso dhammaan barnaamijta Qorshaha Horumarka Qaran, maaddaama ay is badallo badan lagu sameeyey wasaaradaha iyo hawlwadeenada sare. Waxaa kale oo gaabiska sabab u ahaa, hannaanka SDRF ee lagu maal geliyo qorshayaasha qaran oo ah mid aan si fudud wax uga dhammaan, isku aaddin badan looga baahan yahay, dhaqaalaha la qoondeeyeyiy iyo qorshayaasha qaran. Waxa kale oo xukuumaddu ay ku ammaanan tahay, in ay gudagashay diyaarinta wejiga lababaad ee mashruuca Qorshaha Horumarka Qaran, ayna waddo-tashiyo la waddo daneeyayaasha, sida maamul-goboleedyada iyo bulshada rayadka. Ballan-qaadka afraad uguna danbeeya tubtaan, wuxuu diiradda saarayey, si mas’uuliyad wadata uga faa’iideysiga iyo maaraynta khayraadka dabiiciga ah ee dalka. Dowladda Farmaajo iyo Khayre si degdeg wadata, khataro badan ku giddaaman yihiin, ayay ugu haliilaysaa, in ay suuq-geyso oo xaraashto, shidaalka badda iyo xeebaha Soomaaliya ku jira. In Ra’iisul Wasaaruhu madax ka ahaan jirey, waxna ku lahaa Soma Oil, oo ah shirkad taariikh dhow, tuhunno badan dusha laga saaray oo kaliya ayaa ku filan, in laga welwelo, heshiisyada dowladda iyo shirkadaha shidaalka. Dowladdu kuma guulaysan in ay dadka Soomaaliyeed ku qanciso sababta ay ugu fara-baxsanayso, in ay soo bandhigto xogta badda Soomaaliyeed ay ka soo uruurisay Soma Oil, ayna suuqgeyneyso shirkadda Spectrum SA, (oo qudheedu ah, shirkad lagu eedeeyey in ay bixinaysay meshaarada shaqaalaha Wasaaradda Batroolka), shirkaddaas oo weliba iyada sida la sheegay, qaar ka mid ah dhul-badeedka ay sahmisey loo ogolaaday in ay shidaal ka baarto – taas qudheeda oo ah arrin shaki kale dhalinaysa ayna ka muuqato irmaan-waraabsi. Xukuumaddu, in kasta oo ay hadal-hayn badan ka waddo la dagaalanka musuqa, kuna dooddo in ay daah-furnaan ku shaqaynayso, haddana, hannaanka dowladdu u gacmo-gacmaynayo shidaalka, waxaa hareeyey hulaab-naan badan, waxaana ka muuqda, waxna aan qalanno midiyahana aan qarsanno (conflict of interest). Mashruuca shidaalka waxa uu noqday bar-madow oo dul saran sumcadda xukuumadda Farmaajo, taas oo laga rabey in ay noqoto waardiyaha khayraadka dadka Soomaaliyeed, ‘wax kasta waa okay-da’ madaxweyne Faramaajo iyo Ra’iisul Wasaare Khayrana, waa mid dad badan, aanay ku qancin, ayna uga jawaabaan, aallatahay. Baaridda iyo suuqgeynta/xaraashka shidaalka oo deg-deg iyo ku-danaysi lagu galo, waddamo badan oo colaad ka soo doogey ayuu xasraddo hor leh u keenay. Haddaba, iyada oo laga duulayo mabda’ ah ‘ha uga darin’ doodaha hadda laga wado baaritaanka / suuqgeynta / xaraashka shidaalka Soomaaliya, waa kuwo loo bahan yahay, haddii rajo laga qabo in Soomaaliya ay si dan-guud ah, danaysina ka fog, masuuliyadna wadata ay u maarayso khayraadkeeda. Xataa qandaraaska la siiyey shirkadda Shiinaha ee kalluunka biyaha Soomaaliya kala baxaysa, ayaa iyana keenaysa wel-wel, su’aalna dulsaaraya beecaas, waayo halka milyan oo dollar ee la yiri, dowladda ayaa helaysa, wuxuu u eg yahay san-dareerto, marka loo barbardhigo, kaluunka ay gurayaan shirkadda Shiinayska ah. Gunaanad iyo soojeedin Dowladda Farmaajo iyo Khayre oo haysatey afarta sano, haddii la qiimeeyo labadii sano ee hore, iyada oo la kaashanayo wixii ay shirka London ku ballan-qaadday, waxaa muuqanaysa in ay aad uga gaabisay wixii laga sugayey. Xukuumaddu, waxa ay si xariifnimo ku jirto, u isticmaashay saxaafadda iyo baraha bulshada, si ay u baahiso aragti qurux badan oo waxqabadkeeda ah, laakiin, qiimayn-teennaan, waxa ay muujinaysaa, hadday u badato, yoolalkii ay degsatay xukuumaddu, in afar-meelood hal meel uun ay gaartey. Weliba, waxaan tix-geliney, in xukuumaddu ay daruufo adag ku shaqeyneysay, taas awgeed ayaana guulaha qaarkood sida kuwa dhaqaalaha dhibco dheeri ah ugu darnay. Haddii la doonayo in labada sano oo soo socota ay dhaanto labadii tagtey, Madaxweyne Farmaajo iyo Ra’iisul Wasaare Khayre, waxa ay u baahan yihiin, in ay dib-u-eegaan, dul istaagaanna ballan-qaadyadoodii aasaasiga ahaa, gaar ahaan, kuwa ku saabsanaa, yagleelidda siyaasad lagu dhan yahay oo xasilan. Haddii xukuumaddu aysan ka shaqayn in ay abuurto, wadaroggol ballaaran oo ay ku dhan yihiin daneeyayaasha siyaasadda sida maamul-goboleedyada, xisbiyada mucaaradka ah, ganacsatada iyo bulshada rayadka ah, xukuumadda uma suurta galeyso in ay meel micna leh gaarto, gaar ahaan arrimaha ahmiyadda weyn leh welina qabyada ah: gaar ahaan, xal-u-helidda amni-darada, dhammays-tirka dastuurka iyo isku afgarashada hannaanka doorashada ee 2020-ka. Haddii ay dowladdu ku fashilanto in ay siyaasadda xasiliso, waxaa dabraya hagrashada iyo hoosaasinta xoogagga ka soo horjeeda, oo fashilkeeda guul ka dhex arka. Haddii Xukuumadda Farmaajo ay labada sano oo u hartay ku guulaysato in ay guul ka keento arrimaha ay ka gaabisay, waxaa u suurto geli karta, in ay dadka ku qanciso in dib loo doorto. Haddiise waqtigu ka dhammaado iyada oo aan hawlihii ay ballan-qaadday hirgelin, inay fursad kale heshaa waxay noqon kartaa mid aan fududayn. Sidaas darteed, waxaan kula talinaynaa: In Madaxweyne Farmaajo uu u isticmaalo shirka soo socda oo uu la leeyahay madaxda maamul-goboleedyada mid uu ku laba kacleeyo, xiriiradii xumaaday uu ku wanaajiyo, uuna abuuro wadashaqayn waddar-ogol ah oo dowladda dhexe iyo dowlad-goboleedyadu ay isku talo ku hawl-galaan; kuwa madaxweynaha kula talinaya in isku-tanasulku aanu isaga dan u ahayn ama ay wiiqayso, waxay u horseedayaan oo kaliya, in uu fashilo; Madaxweynuhu waa in uu si niyad ah ugu casuumo madaxda xisbiyada mucaaradka, madatasha qaran ee Garowe loogu ballansan yahay, si looga arrinsado hawlaha qabyada ah, ahmiyadda gaarka ahna leh: sida dhammaystirka dastuurka iyo ka heshiinta hannaanka doorasho ee uu dalku qaadanayo 2020-ka. In dowladdu sii waddo fara-ku-fiiqfiiqa mucaaradka iyo guul-guul-ka saxaafadda xorta ah iyo bulshada rayadka mahan oo kaliya mid faa’iido la’aan ah, waxayse ku dhammaanaysaa oo keliya wadda isa soo xiraysa; Madaxweyne Farmaajo waa in uu dib u abaabulaa Golaha Amniga Qaranka, una adeegsadaa madal lagu gorfeeyo, laguna dejiyo qorshihii Al Shabaab looga adkaan lahaa. Waayo, taas ayaa lagu gaari karaa, in xal loo helo, amni darada baahdey ee dalka iyo xasuuqa ku socda shacabka caasimadda, kuwaas oo canshuurta laga qaado ay xoolo u yihiin xukuumadda Farmaajo. Xoogga ay geliyeen Madaxweyne Farmaajo iyo Ra’iisul Wasaare Khayre xayeysiinta xukuumadooda, waa in ay u jeheeyaan sidii looga takhalusi lahaa xubnaha Al Shabaab ee aan soonoqoshada lahayn, iyaga oo Al Shabaab-ka caymada leh, ugu baaqaya wadahadal. Ka gaabiska ay xukuumadda Madaxweyne Farmaajo iyo Ra’iisul Wasaare Khayre ka gaabisay in ay diiradda saarto Al Shabaab, naf iyo maalna duldhigaan, ayaa sabab u ah in ay kooxdani weli si weyn Soomaaliya uga calan-wallaynayso. Khayraadka dabiiciga ah ee Soomaaliya sida shidaalka oo ka dhexeeya jiilkaan hadda nool iyo jiilalka danbe, waxaa maarayn kara oo kaliya, dowlad ay ku soo doorteen dadka Soomaaliyeed doorasho xor iyo xalaal ah. Xitaa markaas, inta aan shirkado ajaanib ah dhaxalka dadka Soomaaliyeed gacanta loo gelin, waxaa daruuri ah inay diyaar yihiin aqoontii, sharcigii iyo hannaankii lagu maamuli lahaa khayraadka dalka, oo shidaalku ugu horreeyo. Madaxweyne-Farmaajo iyo Ra’iisul Wasaare Khayre waa in ay ka waantoobaan gacmamacmaynta shidaalka iyo khayraadka kale ee istaraatiijigga ah ee Soomaaliya, maaddaama aysan idan ka haysan dadka Soomaaliyeed. Madaxweynuhuna waa inuu ogaado, in aan marna laga rumaysanayn, musuq-maasuq ayaan la dagaalamayaa, inta xukuumadiisa (iyo ajaanib ku-daaban, ay dalaal iyo malaal ka yihiin shidaalka Soomaaliya, seyladaha adduunkana ay ka beecinayaan. Shacab weynaha Soomaaliyeed waa u jeedaan, kana shisheeyaan dhaqanka indha-sarcaadka u eg, ee dowladda. Dhinaca qaabka ay u dhacayso doorashada 2020-ka, xukuumaddu waa in ay runta u soo daadegto, shacabkana la wadaagto caqabadaha hortaagan in doorasho qof iyo cod ah ay Soomaaliya ka dhacdo 2020-ka. Waana in ay soo bandhigaan sida caqabadaas looga gudbi karo; waxay u badan tahay 2020-ka, in aan la gaarin doorasho qof iyo cod ah oo dalka oo dhan ah, waxaase daruuri ah in ay dhacdo doorasho aan dib uga dhicin waqtigeeda, ka xor ah ku-shubasho iyo musuq, nabad-gelyana ku dhacda. Si loo xoojiyo dib-u-heshiisiinta, Madaxweynuhu waa inuu u hawl-geliyaa Golaha Amniga Qaranka, sidii loola heshiin lahaa Somaliland, waana in Golaha Amniga Qaranku ku baaqaan wadahadal niyad ah; xukuumaddu waa inay bedesho siyaasadeeda ku liqdaarnaanta Somaliland, kana hor-leexato wixii mucaawino iyo kaalmo horumarineed ee adduunku Somaliland siinayo. Madaxweynuhu waa in uu raalli gelin buuxda dadka Somaliland ka siiyo gabood falkii ballaarnaa ee ay u geysteen dowladdii Soomaaliya ee milateriga ahayd. Dhanka xiriirka arrimaha dibadda, Madaxweyne Farmaajo waa in uu u istaago in uu wanaajiyo xiriirka Soomaaliya kala dhexeeya saaxiibadeeda soo jireenka ah gaar ahaan Qaramada Midoobey. Madaxweynuhu waa in uu maanka ku hayo in aan qaranka lagu dhisi karin, meel soke oo wax laga eego iyo fursado waqti kooban oo markaas surin looga baxayo, balse qaran, gaar ahaan dal, sida Soomaaliya oo kale u nugul, bur-burna ka soo kabanaya in ay lama maarmaan u yihiin dhisiddiisa: sumcad, furcaddaan iyo si caadifad la’aan ah oo loo qiimeeyo danaha qaranka.
  23. Senior Somali government officials have visited the national army military base outskirts of the capital, Mogadishu on Wednesday. The officials are on a fact-finding mission to establish grievances of a reported delayed payment in past months. Led by Internal Security Minister, Mohamed Abukar Islow, Information Minister, Dahir Mohamed Gelle and the commander of Somali national army, General Odowa Yusuf Rage, they met the troops at Balcad base. Sadik Warfa, the secretary of the parliamentary defense committee called upon soldiers who are to receive the wages to be patient and exercise restraint as the ongoing biometric registration process is concluded. He said the government will do all in its capacity to resolve the issue once and for all. President Mohamed Abdullahi Farmajo tasked a delegation led by the two cabinet members to examine the grievances of the soldiers after media reports emerged on the interruption of wages to some members of Somali armed forces due to ongoing biometric registration in past months. On his side, the prime minister, Hassan Ali Kheyre urged soldiers who have not received the monthly wages to go to the nearest ministry of defense to complete their biometric registration to speed up the disbursement process. View the full article